UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: PORTUGAL / Koimbra (Coimbra)

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Portugalu (ISBN 978-86-7722-380-9), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Portugal (ISBN 978-86-7722-380-9), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Svi postovi o PORTUGALU:

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/10/portugal-specificna-obelezja.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/10/portugal-porto.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/portugal-braga-bom-jesus-do-monte.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/10/portugal-dolina-reke-duro.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/11/portugal-koimbra-coimbra-beiras.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/12/portugal-nazare-i-obidos-nazare-obidos.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/07/portugal-lisabon.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/04/portugal-sintra-kabo-da-roka-cabo-da.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/portugal-algarve-albufeira.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/portugal-ostrvo-madeira.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/portugal-ostrvo-madeira-ii-deo.html

Smeštena između najsevernijeg, istorijski najstarijeg dela Portugala i predivnih Eštremadure (Estremaduro) i Ribateža (Ribatejo), oblast Beiras najpoznatija je po trećem najvećem i najznačajnjem gradu u zemlji - Koimbri, nekadašnjoj prestonici Portugala.

U istočnom delu oblasti Beiras nalaze se i najviše planine u zemlji Serra de Estrela ("Zvezdane planine", 1993 m), sa manjim skijaškim centrima: Serra sir, Penhas de Saúde i Torre.

Na istoku oblasti Beiras nalaze i se mnoga zaboravljena sela karakteristična po interesantnim formacijama granitnih stena (Monsanto i Sabugal, na primer), ali i napuštenim, srednjovekovnim zamkovima (Linhares, Belmonte, Almeida, Pinhel, Castelo Branco).

Za razliku od pomalo zaboravljenog i slabo naseljenog istoka, zapadni deo oblasti Beiras, pogotovo oko gradića Aveiro, veoma je živ i posećen. Smešten na velikoj delti nekoliko potugalskih reka koje se ovde ulivaju u okean, Aveiro, a naročito njegovo predgrađe - Costa Nova, idealni su za jednodnevni odmor na velikoj peščanoj plaži, sa predivnim prugastim, crveno-belim, plavo-belim, zeleno-belim,..... ili žuto-belim drvenim kućama u pozadini, koje neodoljivo podsećaju na kabine za presvlačenje na plaži. Na severnom kraju plaže Kosta Nove, nalazi se interesantan svetionik.

Dvadesetak kilometara severoistočno od Koimbre, smestilo se bajkovito, pošumljeno gorje Busako (Buçaco), i čuveni manastirski kompleks. U gustoj, zelenoj šumi, na putićima koji se međusobno prepliću nalaze se predivne tropske bašte raznovrsnog cveća i retkog drveća, ali i arhikektonski interesantna stepeništa i stare kapele. Krajem XIX i početkom XX veka, izgradnjom velelepnog hotela Busako je postao pribežište aristokratije koja je ovde povremeno dolazila na odmor.

Costa Nova

KOIMBRA (COIMBRA)
Grad studenata - A cidade dos estudiantes

Koimbra (Portugalci čitaju: "Kuimbre"), treći je po veličini grad u zemlji i centar provicije Beiras čiji se istorijski centar nalazi visoko na brdu, iznad reke Mondego. Osim Brage, Porta i Lisabona, prelepa Koimbra - bivša prestonica Portugala, zbog najstarijeg univerziteta u zemlji i jednog od najstarijih na svetu smatra se jednim od najznačajnijih mesta u Portugalu. Podaci govore o tome da u grad čiju populaciju čini oko 105.000 ljudi, njih još oko 43.000 svakodnevno dolazi da studira ili radi.

Koimbra se nalazi negde između prestonice severnog Portugala - Porta (118 km) i Lisabona (206 km), i do nje se lako stiže autoputem A 1 (IP 1, ili E 80). Ako dolazite na izlet ili sopstvenim prevozom, najbolje je da auto ostavite na parkingu kod zgrade pijace Mercado Dom Pedro V u neposrednoj blizini starog gradskog jezgra. Na šarenoj pijaci se možete osvežiti, okrepiti (postoji i javni toalet) i kupiti nešto za jelo ili piće. Iako nisu originalni kao u Belemu, u Lisabonu, čuveni kolačići Pasteis de Nata i ovde su veoma ukusni.

Na dva minuta pešice od pijace, ispred sebe ćete ugledati elegantni gradski trg Praça de 8 de Maio (Trg 8. maj) i na njemu veliku srednjovekovnu crkvu Igreja de Santa Cruz (Igreža de Santa Kruz - Crkva Svetog Krsta), gde je između ostalog sahranjen prvi kralj Portugala.

Centralnom pešačkom ulicom Rua Visconde da Luz (koja ka jugu menja naziv u Rua Ferreira Borges), hodajući interesantnim portugalskim pločnikom sastavljenim od mozaika crnih i belih kamenčića (calçada portuguesa), sa leve strane ugledaćete stepenice i kameni luk Arco de Almedina - prolaz u stari deo grada, na brdu.

Penjući se uskim, strmim uličicama ka vrhu, proći čete pored starih kuća (oblepljenih portugalskim pločicama - "azuležosima"), čije prizemne delove mahom čine suvenirnice i po neka poslastičarnica, sve dok ne stignete do katedrale Sé Velha i podnožja Starog univerziteta - Universidade Velha. Na kraju uzbrdice ispred vas će se ukazati stepenište sa trgom na kojem se nalaze zdanja Novog Univerziteta i katedrala Sé Nova. Skrenuvši desno, nakon 100 m sa desne strane doći ćete do ulaza u najpoznatiji deo Koimbre, Stari Univerzitet.

O Koimbri...

Iako se u rimsko vreme mesto kraj reke Mondego nazivalo Aeminium, konačni naziv grada dovodi se u vezu sa obližnjim rimskim naseljem Konimbrigom (Conímbriga). Naime, po rimskom osvajanju Konimbrige, Kelti koji su u njoj živeli pobegli su od osvajača na 16 km udaljeno brdo koje je kasnije postalo Koimbra.

Koimbru kao su nešto kasnije, tokom VI i VII veka kao srednjovekovno utvrđenje osnovali Vizigoti, germansko pleme koje je po padu Rimskog carstva naselilo velike delove zapadne Evrope. Prvi naziv grada bio je Emínio, a samo vek kasnije, osvajanjem Mavara 711. godine postaje Koimbra. Godine 1064. Ferdinand I od Leona oslobodio je grad, a 1139. prvi portugalski kralj Dom Afonso Enrikes (Dom Afonso Henriques) preselio prestonicu zemlje iz Brage u Koimbru.

Tokom narednih 117 godina, sve do 1256. Koimbra je bila glavni grad Portugala. U ovom periodu, šest portugalskih kraljeva rođeno je u Koimbri i izgrađena mnoga značajna gradska zdanja, na primer najinteresantnija romanička katedrala u Portugalu - Sé Velha (XII vek, svakodnevno 10 - 19 h, ulaz: 1 evro) i crkva sa manastirom Igreja de Santiago / Mosterio Santa Cruz, kasnije - Igreja de Santa Cruz (Igreža de Santa Kruz), tada najznačajniji manastir u zemlji.

Tokom srednjeg veka Koimbra je podeljena na Gornji grad - Cidade Alta ili Almedina (na arapskom, jeziku Mavara) u kojem su živele aristokrate i sveštenstvo, i Donji grad - Ciudade Baixa (ćita se: Siudade Baiša), pored reke.

13. avgusta 1290, kralj Dinis je na vrhu brda iznad starog gradskog jezgra osnovao prvi Portugalski univerzitet - jedan od najstarijih na svetu. Od 1385. u Koimbri je počeo sa radom i prvi parlament Portugala (Cortes).

Zbog činjenice da je oduvek važila za univerzitetski centar zemlje, u Koimbri su se okupljali poznati pisci i umetnici svog vremena. Grad je na portugalskom bio poznat i kao - Lusa Atenas (Luzitanska Atina - Luzitanija je latinski naziv za područje srednjeg Portugala, bivše starorimske kolonije).

Tokom "Doba otkrića", u XV i XVI veku, a naročito za vreme vladavine kralja Manuela I, u Koimbri su sagrađene mnoge istorijske zgrade u manuelin stilu nazvanom po istoimenom kralju koji je sponzorisao umetnost (katedrala Sé Nova, na primer). Godine 1772, reformom školstva koja je izvršena za vreme čuvenog Markiza de Pombala (Marquês de Pombal) na univerzitetu je uvedeno proučavanje nauke. Iz tog vremena očuvane su epruvete i drugi pribor koji je služio u laboratorijske svrhe.

Stari univerzitet (Universidade Velha)

Zgrade Starog Univerziteta - Universidade Velha (čita se: Univerzidade Velja) nastale su u XII veku i u njima je smešten jedan od najstarijih univerziteta na svetu. Osvojivši Koimbru, mavarski vođa Al-Mansur je 987. godine za potrebe svog vojnog garnizona (Al-qa'ide) na vrhu brda sagradio tvrđavu (Alcáçova). Kada su Mavari poraženi, 1130. godine prvi kralj Portugala premestio je prestonicu iz Brage u Koimbru, a na brdu iznad reke sagradio palatu. Između XII i XV veka sadašnji univerzitetski kompleks prvobitno je služio kao najstarija kraljevska palata Portugala (Paço Real de Coimbra ili Paço Real da Alcáçova).

U početku, pod vlašću kralja Dinisa u Lisabonu je 1290. osnovan je Univerzitet Studium Generale, koji je u nekoliko navrata premeštan iz Koimbre u Lisabon, i nazad. Najzad, dekretom kralja Žoaa III (João III) iz 1537, univerzitet je uspostavljen u Koimbri. U početku, na univerzitetu su se izučavali: teologija, pravo, medicina i zakoni.

Ispred ulaza u kompleks pre velike kapije Porta Férrea iz XVII veka, na podu se nalazi crno - bela kompozicija u portugalskom pločniku, kalsadi (calçada), sa motivom grba Univerziteta. U okviru velikog univerzitetskog trga nalazi se: deo pravnog fakulteta - Colégio de São Pedro, rektorat - Reitoria, prolaz - Via Latina, Sala Grande dos Actos, Sala do Exame Privado, Pravni fakultet - Gerais, toranj - Torre, Tessuro da Capela, crkva Capela de São Miguel i jedna od najlepših - Biblioteca Joanina.

Biblioteka Žoanina (Biblioteca Joanina)

Biblioteka Žoanina sagrađena je između 1717. i 1728. godine na mestu nekadašnjeg mavarskog zatvora, kao trospratnica u okviru univerzitetskog kompleksa sa bibliotekom na samom vrhu. Iako je zvanični naziv dobila po tadašnjem kralju Žoau V (João V) kada je 1750. godine počela sa radom, biblioteku su prozvali "Kuća knjige".

Danas se Biblioteka Žoanina smatra jednom od najznačajnijih i knjigama najbogatijim biblioteka Evrope. U njoj se čuva oko 200.000 naslova (iz perioda od XVI do XVIII veka) od kojih se oko 40.000 nalazi na čuvenom trećem spratu. Veoma pompezno dekorisan, u baroknom stilu, zadiviće i najprobirljivijeg gledaoca. Ovo je ujedno jedini deo biblioteke koji se vidi sa nivoa univerzitetskog platoa i jedini koji je moguće posetiti.

Prelepa unutrašnjost biblioteke sastavljena iz tri prostorije na dva nivoa, sa rezbarenim drvenim policama u istočnjačkim motivima (u kombinaciji zelene i zlatne boje, na crveno - crnoj podlozi), upotpunjena sa nekoliko dekorativnih, starinskih merdevina. Na plafonu biblioteke oslikane su alegorijske scene (slikari: António Simões Ribeiro i Vicente Nunes), dok se na kraju poslednje prostorije nalazi portret kralja Žoaa V (Domenico Duprà).

S obzirom da je namenski podignuta za potrebe skladištenja knjiga, tokom njene izgradnje vođeno je računa i o konstrukciji zdanja. Tako su zidovi sa svake strane debljine 2,11 m, vrata su napravljena od tikovine, temperatura u prostorijama biblioteke je konstantnih 18 - 20º C, a vlažnost do 60 % (varijacije u nivou vlažnosti mogu nepovoljno uticati na papir).

Osim temerature i vlažnosti, neprijatelji knjiga su i insekti - moljci koji jedu papir (papyrophagues) i crvi koji jedu drvo. Ovaj problem rešen je delimično i time što su police biblioteke napravljene od hrastovine, izuzetno čvrste vrste drveta u koju teško prodiru insekti. Ipak, čak i ako neki moljac ili crv pokuša da dopre gde ne bi smeo, dosetljivi Portugalci su se snašli. U unutrašnjost biblioteke "uselili" su familiju slepih miševa, koji noću po zatvaranju biblioteke kreću u lov na insekte. Zadatak osoblja biblioteke je da pre zatvaranja kožnim prekrivkama pokriju skupocene drvene stolove od oštećenja, i da svakog jutra, kada se slepi miševi povuku u skrivene ćoškove, počiste za njima pre dolaska prvih posetilaca.

Stari univerzitet (Universidade Velha) Pravni fakultet - Gerais / Kapela Svetog Mihaila (Capela São Miguel) / Univerzitetski toranj (Torre da Universidade)

Pravni fakultet (Gerais) koji još uvek ima istu namenu, nalazi se u velikoj zgradi u uglu univerzitetskog kompleksa. Možete ući u zgradu i pogledati njenu unutrašnjost sa zidovima u oslikanim plavo - belim pločicama (azuležosima), ispunjenu studentima koji na klupama i u međusobnom razgovoru prekraćuju vreme čekajući na početak predavanja ili polaganje ispita. U suterenu fakulteta nalazi se studentska menza u kojoj po ceni od nekoliko evra, osim studenata po istim cenama veoma često obeduju i turisti u poseti.

Na mestu nekadašnje romaničke crkve, kapelu Svetog Mihaila sagradio je sredinom XV veka princ Pedro. Njena unutrašnost bogato je ukrašena duborezima u pozlati, delovima sa pločicama i oslikanoj tavanici.

Umesto starog univerzitetskog tornja iz 1561, za vreme vladavine kralja Žoaa V, sredinom XVIII veka podignut je novi. Italijanski arhitekta Antonio Kanevari osmislio je elegantni, barokni toranj sa zvonikom i satom, jedan od retkih koji u to vreme nije bio podignut u vojne svrhe. Vremenom je postao simbol univerzitetskih tornjeva Evrope.

Preko puta Starog univerziteta, u Koimbri se nalazi novi. Studenti fakulteta Novog univerziteta vizuelno se razlikuju i prema uniformi koju nose, od kojih svaki ima drugačiju boju trake na univerzitetskim kapama i togama. U maju, kada se zavši akademska školska godina, svaki student zapaliće svoju traku u okviru velike fešte koja se pravi na ulicama grada. Ovaj događaj koji se na portugalskom zove "Queima das Fitas", obično je praćen pevanjem tradicionalne portugalske muzike - fada, ali njegove optimističnije i veselije verzije, takozvanog "fado da Coimbra", nastale u ovom gradu.

KAKO STIĆI: Na samom vrhu brda starog dela Koimbre - trg Paço das Escolas
RADNO VREME: Svakodnevno, leti: 9 - 19 h, zimi do 17 h. Pri kupovini ulaznice dobićete i tačno vreme ulaza u biblioteku (otprilike pola sata do sat vremena pre ulaska).
ULAZNICE: Objedinjena ulaznica za delove univerziteta koje je moguće posetiti, kapelu (Capela de São Miguel) i biblioteku (Biblioteca Joanina): 9 evra.

Sa druge strane reke...

Manastiri: Convento de Santa Clara-a-Velha / Convento Santa Clara-a-Nova

Sa druge strane reke Mondego, prešavši centralni most Santa Clara stići ćete do gotskog manastira Convento de Santa Clara-a-Velha, iz XIII veka, a nešto dalje i do novog manastira Svete Klare - Convento Santa Clara-a-Nova. Dve najpoznatije portugalske kraljice sahranjene su u starom manastiru - Santa Isabel (koju su posle smrti proglasili sveticom) i tragično preminula Inês de Castro. Novi manastir sagrađen je u XVII veku zbog poplava kojima je bio izložen stari, te su i sve grobnice prebačene u novi. Ostaci starog manastira mogu se videti na obali reke.

Portugal dos Pequenitos

U neposrednoj blizini manastira Svete Klare nalazi se "Mali Portugal" (Portugal dos Pequenitos), zabavni park u kojem su sazidane tipične portugalske kuće i najpoznatije portugalske građevine umanjene do visine deteta (nešto slično prvi put je u Evropi pre više od pola veka predstavljeno u Hagu, kao Holandija u malom - Madurodam).

U okolini...

Conimbriga

Iako nije najveći rimski lokalitet u Portugalu, Konimbriga je svakako najočuvaniji. Nalazi se 16 km južno od Koimbre i u okviru kompleksa sadrži i muzej sa predmetima pronađenim na lokalitetu prilikom arheoloških iskopavanja. Naziv "Conimbriga" sastavljen je od reči indo-evropskog porekla i znači "visoka odbrambena stena" ("briga" na keltskom jeziku znači "odbrambeno mesto").

Do sada je iskopano oko 20 % nekadašnjeg grada, veliki broj podnih mozaika i delovi javnih zgrada (rimske terme sa sistemom podnog grejanja). Najstariji pronađeni slojevi u Konimbrigi potiču iz IX veka pre naše ere. Osim poznatog antičkog hrama u Evori, zbog svoje izuzetne očuvanosti i Konimbriga je vremenom postala najznačajniji rimski arheološki lokalitet u Portugalu.

Još o Portugalu:

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/specificna-obelezja-portugala.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/porto-prestonica-severnog-portugala.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/portugal-dolina-reke-duro.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/portugal-braga-bom-jesus-do-monte.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/12/portugal-nazare-i-obidos-nazare-obidos.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/07/portugal-lisabon.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/04/portugal-sintra-kabo-da-roka-cabo-da.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/portugal-algarve-albufeira.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/portugal-ostrvo-madeira.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/portugal-ostrvo-madeira-ii-deo.html