*Tekst i fotografije na blogu, deo su publikovanih knjiga o Španiji (ISBN 978-86-7722-374-8) i o Madridu/Toledu (ISBN 978-86-7722-353-3), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.
*The text and photographs on the blog are parts of
the published books on Spain (ISBN 978-86-7722-374-8) and on Madrid/Toledo (ISBN 978-86-7722-353-3),
protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of
Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.
Svi postovi o ŠPANIJI:
Toledo –
grad tri kulture
 |
| Panorama Toleda / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
80-ak kilometara južno od Madrida http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/spanija-madrid.html nalazi se jedan od najlepših gradova Španije i njena stara prestonica, rimski Toletum, mavarska (arapska) Tolaitola - španski Toledo. Kada mu priđete i ugledate ga ispred sebe, shvatićete značaj koji je u srednjem veku imao njegov geografski položaj. Čitav omanji grad podignut na brdu, u čijem podnožju naizgled u punom krugu teče reka Taho (Tajo), gledan sa susednog brda ostavlja romantičnu sliku u oku posmatrača. U kasno popodne ili sumrak, pođite do platoa na putu koji vodi obodom susednog brda i posmatrajte Toledo, inače vaša poseta ovom gradu neće biti kompletna. Gotovo sve panoramske razglednice Toleda slikane su sa ovog mesta, a pre par vekova El Greko (El Greco) čuveni dvorski slikar španskog kralja odavde je ovekovečio prelepi pejzaž ("Toledo u oluji").
KAKO STIĆI: Najbolja opcija za (jednodnevni) obilazak Toleda - sa madridske, centralne železničke stanice Atoće (Estación de Atocha), nekoliko puta dnevno po ceni od 13 evra za povratnu kartu, brzi
voz putuje 32 minuta do stanice u Toledu. Od stanice do zidina starog Toleda
ima oko 10 do 15 minuta pešice. Ili, autoputem od Madrida (oko 80 km), po ceni od oko 9 evra za povatnu kartu za autobus.
Za najčuvenijeg pisca Španije, Migela Servantesa (Miguel de Cervantes), Toledo je bio "Slava Španije i svetlost svih njenih gradova", jedan od prvih koje su hrišćani na početku "rekonkiste" osvojili od Mavara. Po osvajanju, Španci su preuzeli i neke od mavarskih ali i hebrejskih tradicija, po kojima je Toledo i danas poznat kao - Grad tri kulture. Osim šafrana, Mavari su tokom svog boravka na Iberijskom poluostrvu sadili drveće badema, čiji su plod mleli i dodatkom šećera pravili marcipan (mazapan). Neki u Španiji tvrde da su praveći kolače u manastirima, za izum marcipana zaslužne španske kaluđerice. Iako to danas jeste slučaj, te domaće kolačiće koje prave monahinje zaista možete kupiti u samostanima (koje ćete pronaći zalutavši toledanskim uličicama), mogućnost da su je one i izmislile manje je verovatna.
Doći u Toledo i ne probati marcipan koji se ovde pravi u svim mogućim oblicima i bojama, puni žumancem, medom, bundevom i šećerom, ili se (na mavarski način) pre modelovanja pomeša sa ceđenim sokom pomorandže ili ružinom vodicom... zaista bi bio propust. Jedna od dve najpoznatije i najstarije radnje za ručnu proizvodnju i oblikovanje marcipana je "Santo Tome", osnovana 1856. godine. U ovim poslastičarnicama možete birati proizvode na komad (po obliku, ili izgledu) ili na grame. Šta god da izaberete, upakovaće vam u dekorativne kutije i uviti u ukrasni papir, uz prospekt o istorijatu radnje. Najveća radnja nalazi se na glavnom trgu Placa Zokodover (Plaza Zocodover).
Preko puta poslastičarnice Santo Tome, nalazi se konkurentska firma za proizvodnju marcipana - El Foro de Toledo koju vodi porodica Hunkera (Junquera), sa kolačima od marcipana uz dodatak pinjola, limuna, oraha i čokolade, čiji recept ljubomorno čuvaju već više od 200 godina.
 |
| Trg Zokodover / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Marcipan / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Marcipan / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Toledo važi za jedan od najtipičnijih, starih gradića Španije. Opasan je srednjovekovnim zidinama sa prelepim, ulaznim kapijama (Puerta Nueva de Bisagra, Puerta de Alfonso VI ili Puerta Vieja de Bisagra na primer), arapskim kućama, jevrejskim sinagogama, palatama kao što je Alkasar (Alcazar), gotskim crkvama, a zatim i manastirima (Konvento de Santo Domingo Antigo - Convento de Santo Domingo Antiguo), te kućama u "mudehar" (ili "mudear") stilu – mešavini arapskog arhitektonskog stila i gotike (kobinacija kamena i cigle).
Nakon Rimljana i Vizigota, Toledo su u VIII veku osvojili Mavari. Tokom srednjeg veka i pre dolaska hrišćana koji su grad osvojili tokom "rekonkiste", u Toledu je tokom arapske vladavine živela veoma uticajna jevrejska zajednica. Zbog toga i danas u gradu možete videti dve sinagoge.
Gornji, unutrašnji deo Sinagoge Santa Marija La Blanka (Sinagoga de Santa Maria La Blanca) veoma je nalik čuvenoj kordovskoj džamiji Meskiti (Mesquita), dok u Sinagogi del Transito koju je 1366. godine osnovao Samuel Levi (upravnik riznice kralja Pedra I od Kastilje), osim unutrašnjosti možete videti i muzejsku postavku istorije Jevreja na Iberijskom poluostrvu. Prizemlje sinagoge krase prelepi frizovi sa biljnim ornamentim, motivima "Mocaraba" ("Mozarabes" - naziv za Mavare koje je inkvizicija primorala da pređu u hrišćanstvo) i natpisima na hebrejskom. Na spratu se nalazi interesantna muzejska postavka (Museo Sefardi) koja prati istoriju Jevreja na Iberijskom poluostrvu, uz mape, pisane dokumente, upotrebne predmete, kostime i video zapise o običajima Jevreja - Sefarda u ovim krajevima.
 |
| Jedna od kapija Toleda - ulaz u utvrđeni grad / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Kapija Toleda - Puerta Nueva de Bisagra / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Toledo / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Ostaci džamije iz X veka - Meskita del Kristo de la Luz / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Osim jevrejskih sinagoga, u Toledu još uvek postoje malobrojni ostaci mavarskog arhitektonskog nasleđa, kao što su Meskita del Kristo de la Luz (Mezquita del Cristo de la Luz) - jedina preostala džamija sagrađena 999. godine, kojoj su hrišćani naknadno promenili naziv. Unutar ove male džamije Arapi su ugradili mermerne stubove sa još starijim vizigotskim kapitelima (VII vek) - potporu za devet kupola različitih umetničkih stilova. Prema legendi, čuvenog El Sida ("El Cid", junak španske rekonkiste nalik Marku Kraljeviću, koji je doduše posle promenio stranu!) do ovog mesta je doveo - njegov konj.
Osim džamije Kristo de la Luz, u neposrednoj blizini postoji još jedna iz XI veka - Mezquita de Tornerias. U noj se danas nalazi Centar za promociju starih zanata Kastilje La Manče, i povremeno organizuju izložbe. U zapadnom delu centra starog grada nalazi se Taller del Moro, nekadašnja mavarska radionica, danas muzej posvećen mudear stilu u umetnosti i zanatstvu Toleda.
 |
| Sinagoga del Transito / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Mavarski (arapski) i hebrejski suveniri Toleda / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Sinagoga del Transito / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Najčuvenija crkva Toleda je gotska katedrala - Catedral de Toledo (XIII - XV vek), u kojoj je krunisan čuveni kraljevski par iz istorije Španije - Juana la Loca (Huana I od Kastilje - "Huana Luda") i Felipe el Hermoso (Filip I od Kastilje - "Filip Lepi"). Osim grandiozne unutrašnjosti i riznice sa crkvenim predmetima od zlata, platine i dragog kamenja, obavezno posetite muzejski deo katedrale. U njemu se nalazi nekoliko prelepih slikarskih platna čuvenih evropskih slikara: El Greka, Ticijana, Rubensa, Zurbarana, Karavađa i drugih.
Osim katedrale, još jedna crkva koju obavezno treba obići je Iglesia de Santo Tome, u čijem se pročelju nalazi najčuvenija slika El Greka - "Sahrana grofa Orgaza" ("El Entierro del Senor de Orgaz"). Na slici iz koje zrači čudnovata svetlost, prikazani su Sveti Stefan (San Esteban) i Sveti Avgustin (San Augustin) kako se čudotvorno pojavljuju na sahrani Don Gonzalo Ruiz de Toleda - vladara mesta Orgaza i polažu njegovo telo u grob. Iako je sahrana obavljena još 1323. godine, El Greko je među zvanicama na sahrani naslikao mnoge tadašnje plemiće i sveštenike, ali i samog sebe kako gleda pravo prema tvorcu slike (kao prilikom izrade portreta).
 |
| Katedrala u Toledu / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Crkva - Iglesia de Santo Tome / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Iglesia de Santo Tome, detalj čuvene slike "Sahrana grofa Orgaza" / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Mladi, talentovani slikar Dominikos Teotokopulos, prešao je za svog života i za ono vreme (XVI - XVII vek) veoma veliki put, od rođenja u seocu Fodele (na Kritu, u Grčkoj), preko studija u Italiji, sve do zvanja dvorskog slikara španskog kralja. Nadimak "El Greko" dobio je u Toledu, jer reč "Greco" na španskom znači "Grk". U Toledu postoji kuća za koju se tvrdi da je mesto gde je živeo - Muzej El Greka (Casa Museo del Greco), te se na ovom mestu otvorenom za posetioce nalaze i neki njegovi radovi / Rodnu kuću El Greka možete videti ovde: http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/grcka-krit.html
Prelepi, kitnjasti Manastir Svetog Jovana, ili Ivana (Monasterio de San Juan de los Reyes) u gotskom stilu, sa fantastičnom tavanicom u mudehar stilu podigli su kralj Ferdinand i kraljica Izabela između 1476. i 1496. godine nakon pobede nad Portugalcima u bici kod Toroa. Iako je manastir izgrađen sa namerom da jednog dana postane i mesto njihovog večnog konačišta, Fernando (ili Ferdinand) i Izabela su ipak naknadno sahranjeni u Kraljevskoj kapeli u Granadi http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/spanija-andaluzija-granada.html. Pored manastira nalazi se deo rekonstruisanih, originalnih unutrašnjih zidina iz perioda srednjeg veka koje su nekada označavale granicu Jevrejske četvrti. Unutrašnje dvorište veoma podseća na dvorište čuvenog lisabonskog manastira Mosterio de Žeronimo http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/07/portugal-lisabon.html.
 |
| Muzej-kuća El Greka / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Manastir Svetog Jovana / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Najprijatnije otkrovenje Toleda predstavljaju piktoreskne obale reke Taho (Rio Tajo), tako blizu, a tako daleko od gužve u gornjem, istorijskom delu grada na vrhu brda. U samom podnožju, ispod srednjovekovnih mostova Puente de San Martin i Puente de Alkantara (Puente de San Martin i Puente de Alcantara) koji spajaju Toledo sa susednim brdom, duž čitave obale oko starog grada postoji šetalište, tj. zemljani put za koji izgleda znaju samo lokalci, jer turista gotovo da nema.
Most Puente del Alkantara sagradili su Mavari 866. godine kao zamenu za
oronuli rimski most stotinak metara nizvodno. Iako ga je 1257. urušila poplava,
kralj Alfonso X ga je obnovio iste godine. Na obe strane mosta postoje kule-kapije (dodate u XVIII veku), ukrašene statuom sveca zaštitnika San
Ildefonsa i mačem - simbolom katoličkih monarha.
 |
| Most Alkantara, preko reke Taho / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Obala reke Taho / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Dok vam pogled iz podnožja, sa jedne strane dopire do toledanskih kuća čije fasade vise na ltici oko 150 metara iznad vas, sa druge strane reke, u visokim stenama gnezde se ptice a rečicom plove patke i guske. Na nekoliko mesta duž reke, a da bi je usporile (radi snabdevanja grada vodom), još za vreme Mavara napravljene su kaskade pored kojih se sa druge strane obale nalaze ostaci arapskih mlinova.
U kasno letnje popodne, na 35 stepeni u hladu, sedite kraj jedne od njih i uživajte u huku reke hladeći stopala u plitkoj zelenoj vodi. Na obali reke, samo par minuta od gradske gužve postoji nekoliko kuća u kojima ljudi žive na čini se potpuno drugačiji način od svojih sugrađana gore u centru, samo 100 metara iznad. Zalivaju se bašte, hrane guske i sedi na klupama pored reke, u gotovo idiličnoj atmosferi.
Osim starih mlinova, u podnožju Toleda videćete po neku zaboravljenu kulu kao što je La Torre del Hierro (kamena kula "Gvozdeni toranj" obložena gvozdenim pločicama) iz XII veka, koja je služila za merenje žita donešenog sa rečnih mlinova. Tu je i "prokleta" kuća Casa del Diamantista, na primer. Iznad njih, na terasastim delovima brda smestili su se ostaci nekadašnjih arapskih kupatila Baños Arabes de San Cipriano (Tenerias).
 |
| Toledo / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
Ako ste u prilici, probajte da iz Toleda ne odete bez suvenira tako specifičnog za grad. S obzirom da se ovde od pamtiveka kuju i prave mačevi, u Toledu postoji veliki broj radnji u kojima ih i danas možete kupiti. Od najjeftinijih koji koštaju oko 30-ak evra, do najskupljih koji sežu i do 600, u specijalizovanim radnjama pronaći ćete ih iz svih perioda - počev od templarskih, krstaških, viteških, pa sve do kopija onih koji su korišteni u holivudskim filmovima sa srednjovekovnom ili borilačkom tematikom.
U istim radnjama, po ceni od barem hiljadu evra možete kupiti i kompletan viteški oklop u prirodnoj veličini, srednjovekovne štitove sa grbovima, pravi pravcati buzdovan i drugu vitešku opremu koja izgleda kao da je upravo izašla iz nekog muzeja. Toledanski majstori poznati su po tome što i danas po narudžbini proizvode paradne mačeve i sablje za mnoge savremene vojske, širom planete.
 |
| Jedna od mnogih radnji sa oklopima i mačevima / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
 |
| Radnja sa oklopima i mačevima / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved |
Nema komentara:
Objavi komentar