UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: 2016-06-12

".. Mnogi su kao u snu vidjeli i pohodili ovo okovano more i bili zadivljeni veličanstvom brda; neki iskusni stranci putnici rekli su da je ovo najljepši kraj na svijetu, ali mnogi su uza sve divljenje otišli s osjećajem da je pejzaž Boke nečovječan. Jer, ovo je irealna, vrhovna samoća, gdje priroda govori primarnom snagom stvaralačkog duha, i ovamo treba da dođe onaj tko hoće da osjeti njezinu praiskonsku čistoću ili može da vrati sebi mir koji je izgubio, nešto od svoje davne djetinje duše..."

Frano Alfirević

"Naša mila Boko, nevjesto Jadrana...", čuveni su početni stihovi pesme Alekse Šantića iz 1906, koji na jedinstven način opisuju najjužniji evropski fjord. Priroda je u Boki Kotorskoj bila izdašna, a njena stara arhitektura - venecijanska, vizantijska i mediteranska, od belog i crvenkastog kamena savršeno se uklopila u sive i zelene nijanse okolnih planina. Zbog svoje autentične arhitekture i kulturnog nasleđa (u Kotoru se nalazi jedan od najvećih istorijskih arhiva na našim prostorima), najčuvenija mesta u dnu Bokokotorskog zaliva - Kotor i Perast, sa prirodnim lepotama fjorda u njihovoj okolini 1979. godine proglašeni su delom UNESCO-ve svetske kulturne i prirodne baštine. Na listi su se našli iste godine kada je katastrofalni zemljotres razorio veći deo ovog dela primorja (15. aprila).

U ovom delu Crne Gore, na najlepši način prepliću se istorijske priče i neobična lepota prirode od koje zastaje dah. Nakon osnivanja grada pod upravom antičkog Rima (Acruvium, II vek p.n.e), kasnijeg osvajanja Ilira, dugogodišnje vladavine Vizantije (VI - XI vek), Kraljevine Zete i dvestogodišnje vladavine srednjovekovne Srbije (Stefan Nemanja, XII vek), počev od XV veka Boka Kotorska - Boccha di Cattaro (od italijanskog: bocca, što znači "ušće" ili "usta") i grad Kotor (Cattaro) postaju deo Mletačke republike, pod čijom vlašću ostaju najduže, sve do pre dvestotinak godina. Nakon toga jedno kratko vreme Kotor je pripadao Ugarskoj, bio plen Napoleonovih ratova, nakon čega prelazi u nadležnost Austrougarske. Pre nego što je iz istih razloga kao i Perast, od Venecije zatražio da bude pod mletačkom vlašću (zbog opasnosti od turskih osvajanja), Kotor je nepunih 30 godina bio samostalan grad-republika (1391 - 1420), nalik Veneciji.

Nedavno je čuveni australijski izdavač turističkih vodiča Lonely Planet, proglasio Kotor destinacijom br. 1 u 2016. godini (Best in Travel 2016).

www.tokotor.me / tokotor@t-com.me

U središtu starog grada Kotora nalazi se trg na kojem centralno mesto zauzima Bazilika Svetog Tripuna (Trifuna). U muzejskom delu, na spratu crkve čuvaju se mošti ovog sveca čiji dan se obeležavao 14. februara (kad i Dan Svetog Valentina), a originalno 2. februara (po starom kalendaru). Prema predanju, italijanski pirati pokušali su da odvezu njegove mošti pristigle iz Konstantinopolja, za Italiju. Međutim, svaki put kada bi se ukrcali na brod i krenuli iz Kotora put izlaska iz Boke, strašna oluja bi ih u tome sprečila, te bi se vraćali nazad u sigurnu luku. Posle više neuspelih pokušaja, Italijani su ove oluje protumačili kao "božji znak" da mošti Svetog Tripuna ne treba da napuste Kotor. Tako su u IX veku postavljeni temelji za crkvu sazidanu 1166. godine, u koju su mošti i smeštene. Na gornjem nivou, osim sarkofaga nalazi se muzej sa relikvijama od zlata i srebra, i odore crkvenih velikodostojnika.

U Kotoru, gradu koji je vekovima bio pod venecijanskom republikom, i u kojem stanovništvo pretežno čine Crnogorci, Srbi, Italijani i Hrvati, postoji veliki broj katoličkih (XI - XVIII vek) i dve pravoslavne crkve - srpska Crkva Svetog Nikole i stara Crkva Svetog Luke, smeštene na istom trgu.

Kao i u ostatku Boke, Kotor je najčuveniji po brojnim familijama moreplovaca koje su se tokom proteklih vekova obogatile na trgovini sa dalekim zemljama. Njihovi jedrenjaci plovili su čak do Japana i u južni Jadran donosili najrazličitiju robu (o pomorstvu u ovim krajevima i grbovima čuvenih familija pomoraca najviše ćete saznati u gradskom, Pomorskom muzeju). Po povratku u Kotor, u centru grada kapetani su zidali velelepne kamene porodične palate sa lučnim kamenim prozorima i dekorativnim balkonima, i tako uspostavljali standarde udobnog življenja.

Sve do pre par decenija, pomorstvo je vekovima bilo najuobičajenije zanimanje u Boki Kotorskoj. Neke od najčuvenijih kotorskih familija pomoraca bile su porodice Buća i Pima (njihova zaostavština može se videti i u drugim mestima Bokokotorskog zaliva). Ipak, kako to obično biva, nakon par vekova i u jednom momentu bez naslednika, palate Buća i Pima, ali i one nekih drugih viđenijih porodica prešle su u vlasništvo države. Neke od njih danas su muzeji, dok su druge date u zakup privatnim licima koji su u zdanjima mahom otvorili butik-hotele.

Jedan od najčuvenijih butik-hotela u Kotoru nalazi se u neposrednoj blizini glavne gradske kapije (Zapadne kapije ili Kapije s mora, koju je sazidao venecijanski namesnik u Kotoru 1555.godine), a koja izlazi na najveći stari gradski Trg od Oružja. U zapadnom delu trga, u zdanju baroknog stila ofarbanom u boju kajsije koje stilski prilično odskače od okolne arhitekture, za vreme kratke vladavine tokom Napoleonovih osvajačkih pohoda Francuzi su 1810. osnovali jedno od prvih pozorišta na Balkanu.

Jedno od neizostavnih mesta u poseti Kotoru sigurno je pešačka tura uzbrdo Kotorskih zidina, koja počinje od starog dela grada, kraj Crkve Svete Marije. Prošavši kroz kapiju Palate Grubonja (sa grbom jedne od najstarijih apoteka, iz XIV veka), uspon počinje najpre stepenicama, a nakon stotinak metara iza poslednjeg reda kotorskih kuća nastavlja svoj vijugavi put ka vrhu makadamskom, zemljanom stazom.

Od nekadašnjih ilirskih i venecijanskih zidina i bastiona nije mnogo ostalo, ali su sa pristojne visine iznad grada, panoramski pogledi na Kotor i veliki deo fjorda očaravajući.

Nakon crkvice Gospe od Zdravlja (Crkva Marije Koleđate) iz 1518. godine, koja je trebalo da molitvama Bogorodici spase grad od kuge (ali se to nije desilo), u poslednjem delu uspona ka samom vrhu tvrđave sa leve strane se u zidinama nalazi veliki polukružni ispust. Prošavši kroz njega, kao u nekoj drugoj dimenziji u zelenoj udolini sa druge strane litice, u zaleđu kotorskih zidina nalazi se zaboravljeno selo Špiljari.

Napuštenu kamenu crkvicu Svetog Ivana (San Giovanni) iz XV veka i ostatke nekoliko kamenih kuća koje podsećaju na antičke, peloponeske kiklopske zidine, međusobno povezuje zemljani putić koji vodi ka jednoj jedinoj naseljenoj kući, na samoj litici, odakle pogled puca na proširenje u kanjonu i Bokokotorski zaliv. Iznad kaskadnih zasada luka, tikve i krompira, u improvizovanom kafeu na terasi kuće možete popiti hladno piće ili tursku kafu, i uživati u pogledu u društvu lokalne mačke koja se lenjo ispružila na popodnevnom suncu, i par crnih mula na ispaši. Ukoliko imate sreće, gazdarica će vas ponuditi domaćim sokom od nara, bliskoistočnog i mediteranskog voća koje Bokelji nazivaju - šipkom.

Podno kuće počinje strm spust nazad ka starom Kotoru. Zemljani, makadamski put duž kojeg ćete se verovatno uveriti u umešnost lokalnih koza. Odlučite li da možda krenete u suprotnom smeru, još desetak kilometara uzbrdo dovešće vas do čuvenih Njeguša. Nekada je kozji put bio jedina veza ovog dela Crne Gore sa priobaljem.

Ukoliko u Kotoru poželite da probate svežu morsku ribu ili plodove mora, izaberite odličnu lokalnu Konobu Trpezu (Stari grad 478, Pjaca od mlijeka). Probajte specijalitet kuće - filet od tune, lokalni brancin, pagar ili zubatac, sa krompirom i blitvom, ili sa tikvicama i patlidžanom grilovanim sa listovima ruzmarina; ili mešano predjelo sa plodovima mora (seckana hobotnica i gambori) u božanstvenom crnom rižotu od sipinog mastila, u vinu... Sve ovo, samo su neka od jela na meniju ovog ribljeg restorana, za svaku preporuku / www.trpeza.me (trpezakotor@gmail.com)

Konoba Trpeza nalazi se nadomak jednog od nekoliko gradskih trgova interesantnih naziva (Trg od mlijeka), gde se kako sam naziv i kaže, trgovalo. Trg od mlijeka, Trg od brašna ili Trg od oružja, samo su neki od zanimljivih adresa u starom delu grada.

www.trpeza.me

Nakon obilnog ručka, zasladite se kotorskom krempitom koja se pravi od tri reda kora, a zatim prošetajte rivom. Prođite kraj jahti, ukotvljenih bajkovitih drvenih jedrenjaka i ogromnih kruzera koji se svakodnevno smenjuju u zalivu, a koji često zaklanjaju vidik ka drugoj strani obale.

Na zapadnom obodu mesta nalazi se najbliža, gradska plaža, a još dalje i naselje Dobrota. Pođete li iz Kotora ka istoku, kroz tunel, dospećete nadomak grada Tivta.

Ako ste u Kotoru, odsednite negde u srcu starog dela grada. Možda u blizini Bazilike Svetog Tripuna (Trifuna), u jednoj od dve autentične kamene kuće Hotel-hostela Old Town, sa veoma ukusno uređenim, gotovo srednjovekovnim dekorom, izuzetno solidnom hranom (doručak i večera) i odličnim kritikama onih koji su u njemu boravili, gde će vas ujutro možda buditi zvonki tonovi obližnjeg crkvenog zvona u momentima kada otkucavaju pun sat / www.hostel-kotor.me (info@hostel-kotor.me)

BOKA

Naša mila Boko, nevjesto Jadrana,
Pokrivena nebom kô od plave svile,
Ljepša si od tvoje primorkinje vile
I svjetlija si od njenog đerdana.
Nikada se tebe nagledao ne bi'!
No da mi je jedno: da postanem valom
Sinjega ti mora, pa pred tvojim žalom
Da vječito šumim i da pjevam tebi.
I da s tobom gledam na tvoj Lovćen plavi!
Pa jednoga dana, kad se gospod javi,
Kad orlovi naši visoko zabrode
I sa tvojih ruka panu gvožđa tvrda,
Da pobjednu himnu slušam s tvojih brda,
I da s tobom slavim dan zlatne slobode!

Aleksa Šantić, 1906.