UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: PORTUGAL / Lisabon (Lisbon)

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovanih knjiga o Portugalu (ISBN 978-86-7722-380-9) i o Lisabonu (ISBN 978-86-7722-375-5), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011, i ne smeju se kopirati ili publikovati bez prethodne dozvole autora.

*The text and photographs on the blog are parts of the published books on Portugal (ISBN 978-86-7722-380-9) and on Lisbon (ISBN 978-86-7722-375-5), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Svi postovi o PORTUGALU:

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/10/portugal-specificna-obelezja.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/10/portugal-porto.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/portugal-braga-bom-jesus-do-monte.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/10/portugal-dolina-reke-duro.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/11/portugal-koimbra-coimbra-beiras.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/12/portugal-nazare-i-obidos-nazare-obidos.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/07/portugal-lisabon.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/04/portugal-sintra-kabo-da-roka-cabo-da.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/01/portugal-algarve-albufeira.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/portugal-ostrvo-madeira.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/portugal-ostrvo-madeira-ii-deo.html

Lisabon / pogled na Most 25 Abril (koji su gradili isti inženjeri koji su podigli Golden Gate u San Francisku), sa vrha Statue Hrista (kopije iste statue u Rio de Žaneiru) / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved

Lisabon, grad na reci Težo, jedan je od onih specifičnih, pomalo boemskih gradova koji vam zbog svoje neizmerne jednostavnosti i opuštenosti uvek ostaju u srcu. Šetajući Lisabonom, nećete videti mnogo od umivenosti i doteranosti Londona ili Pariza, ali su ipak na svakom ćošku, zgradi, pločniku ili trgu grada vidljivi znaci njegovog nekadašnjeg sjaja, ali i moći, koja je jednog kobnog jutra sredinom XVIII veka, iznenada nestala. Lisabon ili na portugalskom Lisboa (čita se: Lišbóa) grad je koji morate otkrivati sami, pešice, uvek i iznova. U tome vam uvek mogu pomoći Lišboétaš - kako sebe, na portugalskom nazivaju stanovnici Lisabona - njih 565 000 (šire gradsko i prigradsko područje: oko 2,8 miliona).

Današnji Lisabon, negde oko 1200. p.n.e osnovali su Kartaginjani kao Allis Ubbo ("sigurna luka"). Godine 205. p. n. e postao je deo rimske provincije Luzitanije, kao Olissipo. Tokom istorije, Lisabonom su pohodili Kelti, Feničani, Rimljani, Vizigoti, a najviše se, tokom oko 400 stotina godina (dva do tri veka manje nego u Španiji) u njemu zadržali Arapi iz severne Afrike - Mavari.

Centar nekadašnjeg mavarskog Lisabona nalazio se na mestu Alfame (od arapskog: al-hamma, što znači "izvor"), najstarijeg, najsiromašnijeg i najromantičnijeg dela grada, sa pretežno oronulim kućama dekorisanim predivnim pločicama - azuležosima. Smeštena na prostoru podno zidina tvrđave Kastelo Sao Žorž, istočno od centra - Baiše, Alfamu čini lavirint uskih ulica koje se od tvrđave strmo spuštaju ka reci i njenom ušću u more, a koje često presecaju dugačke stepenice sa središnjim gelenderima i mali trgovi, pogotovo u delu koji se i danas zove Mouraria (Mavarska četvrt). Alfama je i jedini deo Lisabona koji nekim čudom uspeo da prođe sa najmanje oštećenja u razornom zemljotresu 1755. godine. I danas je ovo stambena četvrt sa starinskim tavernama, gde se uz tipične zvuke fada služe specijaliteti portugalske kuhinje.

U severnom delu Alfame, na najvišem brdu nalazi se tvrđava Kastelo Sao Žorž (Castelo São Jorge) koju su prvobitno sagradili Feničani, a dograđivali je Rimljani i Mavari. Godine 1147, prvi portugalski kralj Dom Afonso Henriques (Dom Afonso Enrikes) osvojio je utvrđenje od Mavara i dodao 10 srednjovekovnih kula po kojima se možete šetati.

Kada prođete kroz kapiju i stupite na kameni plato tvrđave Kastelo Sao Žorž, naći ćete se u zelenilu drveća u čijem je središtu statua kralja Alfonsa Enrikesa. Okolo, u senci čempresa poređane su kamene klupe, stara česma i topovi sa đuladima na samoj ivici zidina, sa fantastičnim pogledom na čitav grad. Kao nekada davno, unutar zidina i uskih uličica tvrđave još uvek postoji stambena četvrt - Santa Cruz (Sveti krst). Okružene cvećem, vešom koji se suši na prozorima i fasadom koja uveliko otpada, na pragu ovih kuća videćete uglavnom starije meštane.

Severo-istočno od tvrđave nalazi se veliki, beli Mosterio de São Vicente da Fora (Manastir Svetog Vinsenta izvan Zidina), sagrađen na mestu na kome su 1173. donešene mošti Svetog Vinsenta - zaštitnika grada. U XIX veku, u prolazu iza crkve osnovan je Panteon - mesto gde su sahranjeni vladari portugalske kraljevske familije Bragança (Bragansa).

Levo od ulaza u crkvu nalazi se lučni prolaz iza kojeg se na platou pijace Mercado de Santa Clara (Pijaca Svete Klare) svakog utorka i subote održava čuvena buvlja pijaca "Feira da Ladra" (na portugalskom "Pijaca lopova", tj "lopovki" - ženskih lopova!). Interesantno je da u prevodu naziva "Pijaca lopova", "ladra" je imenica ženskog roda, te se naziv ustvari odnosi na ženske lopove! Na ovoj pijaci, osim antikvarnih predmeta: posuđa, kofera i nameštaja, svakojakih suvenira, keramike, bižuterije i indijskih haljina, možete pazariti i originalne portugalske pločice - azuležose (azulejos).

U Portugalu izgleda postoji čitava mala armija ljudi koji širom zemlje nalaze stare napuštene kuće i sa njih, ali iz iz njih, pre konačnog rušenja skidaju pločice - azuležose (azulejos) dekorativne pločice kojima je obično ukrašena fasada ili neki od unutrašnjih zidova.

Azuležosi se međusobno razlikuju po boji, oslikanim temama i pečatu proizvođača utisnutom na poleđini pločica. Pojedinačne pločice sa ljudskim likom ili prikazima životinjama skuplje su od floralnih, ali su geometrijski oblici (koji veoma liče na arapske), takođe na ceni.

Na buvljaku sam upoznala gospodina Rodrigeza (José Ribeiro Rodrigues), poznavaoca azuležosa koji je do sada održao više predavanja na temu istorije istih, širom Portugala. Gospodin Rodrigez na buvljak dolazi svojim kolima, čiji je gepek dupke popunjen drvenim kutijama, sa po periodima pažljivo razvrstanim azuležosima. Cene pojedinačnih azuležosa na Buvljoj pijaci kreću se od 10 evra do više od 100 evra.

U zapadnom delu Alfame nalazi se najstarija crkva Lisabona, ujedno i jedina koja nije uništena u zemljotresu 1755. godine. Sagrađena u XII veku kao katedrala, na portugalskom - Sé (skraćeno od Sedes Episcopalis, što znači: sedište episkopije), dograđivana u XVII veku, i poslednji put je kompletno renovirana krajem XX veka. Iako je bila oštećena u zemljotresu 1755, renoviranjem nije promenjen njen srednjovekovni izgled.

Sa dva identična zvonika koja podsećaju na utvđenje i rozetom iznad ulaza, ova crkva istaknuti je predstavnik arhitektonskog pravca romanike. Neke od najpoznatijih razglednica Lisabona slikane su ispred ove crkve, mnoge od njih u momentu kada čuveni starinski tramvaj br. 28 prođe krivinom ispred nje.

Unutar crkve nalazi se Riznica, devet kasnije dodatih gotskih kapela u kojima počivaju, među najvažnijima i kralj Afonso IV i njegova supruga Dona Beatriz (sarkofag sa kučencetom). U zadnjem delu crkve koji potiče iz perioda gotike, između hodnika sa prelepim gotskim krstastim svodovima, otkriveni su arheološki ostaci iz rimskog perioda.

U Alfami možete pogledati i ostatke rimskog teatra iz vremena vladavine cara Oktavijana Avgusta (Museu do Teatro Romano, I vek), smeštenog je na južnoj kosini brda ispod tvrđave Sao Žorž). Jedna od najinteresantnijih građevina ovog kraja je "Kuća šiljaka" (Casa dos Bicos) sa fasadom reljefno dekorisanom nalik brušenim dijamanatma - njih ukupno 1125, bivši dom sina guvernera kolonije Indije Afonsa de Albukerka (Brás de Albuquerque, XVI vek), koja je jedno vreme služila i kao pomoćna zgrada za usoljavanje bakalara, u blizini luke.

Najčuveniji muzeji Lisabona i ovog kraja su Museo do Fado (Muzej fada ili: Casa de Fado e da Guitarra Portuguesa - Kuća fada i portugalske gitare) i Muzej portugalskih pločica (Museu Nacional do Azulejo), sa najraskošnijom kolekcijom iz perioda počev od XV veka do današnjih dana.

Iako je od XIV do XVI veka par veoma ozbiljnih zemljotresa potreslo prestonicu, najjači je bukvalno sravnio Lisabon i okolinu sa zemljom jutra 1. novembra 1755, usmrtivši između 60.000 i 90.000 ljudi (u čitavom Portugalu). Zemlja se protresla na verski praznik Svih Svetih, kada su ljudi hrlili u crkve da zapale sveće, čiji je plamen dodatno prouzrokovao požare i proširio se na čitav grad. Oni koji su bežali od ruševina i požara, uskakali su u reku Težo i na mnogobrojne brodove u luci, ali ih ni tu nije sačekao spas - s obzirom da je epicentar zemljotresa bio u moru na obalama Algarvea (oko 200 km južno od Lisabona), veliki talas - cunami obrušio se na brodove, razbio ih u paramparčad, poplavio i do kraja urušio priobalne zgrade, uključujući i veliku kraljevsku palatu na glavnom Trgovačkom trgu donjeg grada - Praça do Comércio (bivšem Terreiro do Paço), koja više ne postoji. Oko 85% grada potpuno je uništeno u zemljotresu.

Nakon zemljotresa koji je preživeo zahvaljujući slučajnosti da je sa porodicom boravio u predgrađu - Belemu, kralj Žoze I (José I) angažovao je svog veoma uticajnog i pronicljivog premijera da kompletno rekonstruiše grad. Čovek dugačkog imena (Sebastião José de Carvalho e Melo), nešto kasnije postao je jedna od najistaknutijih figura u čitavog istoriji Portugala, znan kao Markiz od Pombala (Marquês de Pombal). Njegov spomenik možete videti nedaleko od centra, na Aveniji Liberdade, u sred kružnog toka.

Dok su mnogi još kukali zbog nesretnog događaja koji ih je zadesio, njegova deviza: "Sahranimo mrtve i nahranimo žive", u rekordnom roku podigla je grad na noge. Pod njegovim vođstvom započet je ambiciozni plan radikalne rekonstrukcije gradskog jezgra, sa ulicama koje su se po ugledu na plansko arhitektonsko rešenje Pariza ukrštale pod pravim uglom, uz velike i raskošne trgove u središnjem delu.

Ovim poduhvatom nastao je danas centralni deo Lisabona, ponos Markiza de Pombala i njegovo životno delo - Baiša (Baixa, ili Donji grad), po svom tvorcu prozvan još i "Pombalova Baiša" (Baixa Pombalina). Jedina zgrada koja je nakon zemljotresa ostavljena da stoji urušena je srednjovekovni Manastir Igreža do Karmo (Igreja do Carmo), danas dom Arheološkog muzeja.

Većina ulica Baiše i danas nose ista imena kao u XVIII veku, kada je ovaj deo grada nakon rekonstrukcije postao bankarski i trgovački centar Lisabona: Rua do Ouro (Zlatna ulica), Rua da Prata (Srebrna ulica), Rua dos Sapeteiros (Ulica Obućara), Praça de Comércio (Trgovački trg) i slično. Verovatno najpoznatija ulica Baiše, popločana Rua Augusta završava kitnjastim, lučnim prolazom na samoj obali reke Težo (Tejo), na trgu Prasa do Komersio (Praça do Comércio), nekadašnjem Terreiro do Paço, nazvanom po mestu kraljevske palate.

Na Trgu Komersio nalazi se statua na konju portugalskog kralja Žozea I, a desnom uglu i najstarija lisabonska kafeterija "Martinho da Arcada" (Martinjo da Arkada). Na trgu koji je danas prostran i prazan, nalik Domu sindikata u Beogradu 60-tih i 70-tih godina XX veka nalazilo se parkiralište automobila. Sada su na njegovim obodima parkirani simpatični, stari crveni tramvaji koji turiste voze u panoramski obilazak Lisabona - Linha da Colinas (Linja da Kolinas).

Severno od Baiše, jedan do drugog smestilo se nekoliko velikih, prostranih gradskih trgova. Na trgu Praça da Figueira (Prasa de Figeira) nalazi se statua kralja Žoaa I i čuvena poslastičarnica "Confeitaria Nacional", osnovana 1829. godine. Na trgu ćete videti i jedan od mnogobrojnih primera specifičnog portugalskog pločnika - calçada portuguesa ("kalsada portugeza"), u obliku dekorativnih pruga pešačkog prelaza.

Trg Praça Dom Pedro IV (poznat i kao - Praça do Rossio) sa prelepom, starom železničkom stanicom Rossio i zdanjem Narodnog pozorišta - Teatro Nacional Dona Maria II u nastavku, sa leve i desne strane ima drvorede, a u prizemnim delovima kuća radnje i kafeterije. U središtu trga nalazi se statua kralja Dom Pedra IV, dve kružne fontane i veoma neobičan portugalski pločnik koji imitira talase.

Izduženi trg Praça dos Restauradores, sa prelepim pločnikom mozaika tamno sive i bele boje, i spomenikom u slavu pobede u Ratu za nezavisnost od Španije, nalazi se na početku (ili kraju) najpoznatije gradske avenije Avenida de Liberdade, koja vodi uzbrdo ka Trgu Markiza de Pombala i parku Parque Eduardo VII.

Na trgu Restauradores nalazi se i palata iz XVIII veka - Palácio Foz, u kojoj je smeštena Turistička organizacija Lisabona. U veoma strmoj uličici pored nje, počinje jedna od četiri čuvene gradske uspinjače - Elevador da Gloria, a preko puta trga nalazi se crvenkasto zdanje iz 30-tih godina XX veka, u kome je smešten Hard Rock Café.

Centar Lisabona smestio se kraj reke Težo, 17 km pred njeno ušće u Atlantik. S obzirom da grad leži na 7 brda, za njegovo razgledanje prilično važno je da budete u kondiciji. Iako je poznat po "elevadorima", starim gradskim uspinjačama s početka XX veka koje i dalje savršeno funkcionišu, imaju isti izgled kao i pre 100 godina i prevoze putnike uzbrdo i nizbrdo strmih lisabonskih ulica, na većini mesta ćete ipak morati peške.

Četiri gradske uspinjače svojevsni su simbol Lisabona:

- najstariji Elevador da Lavra (iz 1884. godine, prva gradska uspinjača na svetu, tada na vodeni pogon);
- najpoznatiji Elevador da Gloria (preko puta trga u odnosu na Elevador da Lavra), čija gornja stanica završava u delu grada Bairo Alto, tik uz čuveni vidikovac Sao Pedro de Alcantara;
- najpiktoreskniji Elevador da Bica (zapadno od centra, verovatno najlepša ulica Lisabona kojom vozi uspinjača - Rua da Bica Duarte Bela), čija gornja stanica završava u centru dela grada - Bairo Alto; i
- najkitnjastiji lift-elevador od kovanog gvožđa Santa Žusta (Santa Justa), stara drvena kabina unutar 32 m visokog, kitnjastog tornja filigranske dekoracije, u mreži konstrukcije kovanog gvožđa, sagrađena 1902. godine radi lakšeg stizanja do gornjeg grada (arhitekta elevadora bio je učenik Gustava Ajfela, tvorca čuvenog tornja u Parizu).

Duž šireg centra grada saobraća čuveni stari, žuti tramvaj (eléctrico) broj 28, uvežen davnih 90-tih godina XIX veka iz San Franciska, koji danas najviše koriste turisti, jer prolazi pored velikog broja najvažnijih, centralnih gradskih znamenitosti. S obzirom da mu je putanja kružna, nalik je "krugu dvojke" u Beogradu .

Osim broja 28, najpoznatiji tramvaj Lisabona je najstariji model crvenog tramvaja na "Turi po brdima" Lisabona - "Linha das Colinas", koji polazi od Trga Komersio kraj obala Teža, i uzbrdo pored katedrale Sé, kruži ulicama Alfame.

Osim uspinjača i starih tramvaja, najupečatljiviji deo Lisabona su njegovi divni starinski trgovi u naizgled zaboravljenim četvrtima šireg centra grada, okruženi kućama sa fasadnim pločicama, na primer trgovi četvrti Bairro Alto i Alfame.

Širom Lisabona, na vrhovima brda i brežuljaka, nalaze se vidikovci (miradouro) sa predivnim pogledima na grad i reku Težo. Teško je reći sa kojeg od njih se pruža najlepši pogled na grad, ali su dole navedeni, moji lični favoriti:

- Miradouro de São Pedro de Alcántara, na vrhu uspinjače Elevador da Gloria (u istoimenom malom parku dela Bairo Alto - najbolje kasno popodne),
- vidikovac sa jugo-zapadnog dela tvrđave Castelo Sao Jorge (najbolji jutarnji pogled na Baišu i most Ponte 25 Abril u pozadini), i
- sa vrha statue Hrista - Sanctuario de Cristo Rei, odakle se zaista vidi čitav Lisabon i oko 20 km u krug (nemojte zaboraviti dvogled, fotoaparat ili kameru).

Evo spiska preostalih:
- Miradouro da Graça (malo uvučena u odnosu na centar, u najvišem delu Alfame);
- Miradouro de Santa Luzia (na jednoj od najviših tački centralne Alfame, na platou ispred istoimene crkve, odakle se vidi donji deo Alfame, reka sa obalom preko puta i most Ponte 25 Abril);
- Sa vrha spomenika Padrão dos Decrobrimentos (osim čitavog dela grada - Belema, vidi se obala reke uzvodno do mosta 25 Abril i nizvodno - do ušća);
- Miradouro de Santa Catarina (sa park - platoa iz ulice Rua de Santa Catarina, zapadno od uspinjače Elevador da Bica);
- Sa gornjeg dela parka Parque Eduardo VII (iz ulice Alameda Cardeal Cerejeira, vidi se pogled nizbrdo duž čitavog parka i niz ulicu Avenida de Liberdade).

Dok se sa istočne strane Baiše nalazi najstariji deo grada - Alfama, sa druge strane, takođe na na uzvišenju smestio se elegantni, boemski i pesnički Bairro Alto (Bairo Alto - "Gornji kraj"), ali i Chiado (Šiado), poznati po uskim uličicama prepunih fado barova, poslastičarnica i kafea. Bairo Alto nastao je u XVI veku kao rezidencijalna četvrt trgovaca čije su radnje bile u Baiši. Kasnije su u njemu kuće kupovali bogati građani Lisabona, što dalje od sirotinje Alfame, dok je tokom XIX i XX veka kraj postao pribežište boema i pesnika. I danas je Bairo Alto mesto sastajanja intelektualaca, umetnika i pisaca, ali i omiljeno stecište mlađe populacije sa barovima, noćnim klubovima i restoranima.

U jednoj od paralelnih ulica - Rua Diario de Noticias, u broju 23 se nalazi jedan od nekoliko autentičnih fado barova Lisabona "Adega do Ribatejo" u kojem možete čuti fado vadio - izvorni fado, u kojem najčešće učestvuju lokalci - kuvari i konobarice istog lokala. U donjem elegantne ulice Rua Garrett na broju 120, nalazi se najpoznatiji stari kafe u gradu "Cafe A Brasileira".

Po obilasku grada spustite se do Teža (Tejo), reke koja izvire u visoravni centralne Španije gde se na španskom naziva Taho (Tajo), prolazeći i kroz slikoviti Toledo, njenu staru prestonicu. Preprečivši Iberijsko poluostrvo, svoj put završava ulivajući se u Atlantski okean kod Lisabona.

Duž reke Težo u smeru ka zapadu obavezno obiđite istorijski deo grada - Belém, sa nekoliko najvažnijih spomenika kulture u manuelin stilu (nazvanom po pokrovitelju umetnosti, kralju Manuelu I - portugalski spoj kasno-gotskog stila i rane renesanse), koji su vremenom postali svojevrsni simboli grada i deo UNESCO-ve svetske kulturne baštine.

Nekada zasebno mesto, a danas predgrađe Lisabona, Belem je dobio ime po portugalskom nazivu istorijskog mesta Vitlejem (Bethlehem) na Bliskom istoku, mestu rođenja Isusa Hrista.

Većina građevina Belema, pa i prelepi kitnjasti manastir Mosterio dos Žeronimos (Mosterio dos Jerónimos, danas UNESCO-va svetska kulturna baština) sagrađeni su zahvaljujući enormnom bogatstvu koje je Portugal stekao ekskluzivnim pravom na trgovinu začina iz svoje kolonije Zapadne Indije, prvenstveno zbog trgovine - biberom!

U Belemu možete videti i odličan Pomorski muzej (Museu de Marinha), simpatičnu kulu osmatračnicu u moru - Torre de Belém i moderni spomenik portugalskim prekomorskim otkrićima - Padrao doš Deškobrimentoš (Padrão dos Descobrimentos), sa statuama najvažnijih portugalskih moreplovaca i navigatora, ispred kojeg se urezana u mermernom pločniku različitih boja nalazi ogromna mapa sveta prečnika 50 m, sa mapom ruže vetrova i rutama kojima su portugalski moreplovci plovili otkrivajući svet.

Pre par godina, najlepši muzej kitnjastih kočija na svetu kojem bi i Pepeljuga pozavidela (Museu Nacional dos Coches), uprkos protivljenju velikog broja građana Lisabona, iz nekadašnje raskošne kraljevske konjušarnice koja je stilski savršeno odgovarala ovoj postavci, premešten je u novu, modernu zgradu, koja je za te potrebe sazidana.

Nešto manje poznat simbol Belema je verovatno najpoznatija poslastičarnica Lisabona „Antiga Confeitaria da Belém“ ("Stara Belemska poslastičarnica") osnovana 1837. godine, u koju obavezno svratite kako bi probali najčuvenije portugalske kolačiće pasteis de nata (ili pasteis de Belém), koji se jedino ovde prave po originalnom receptu. Sam recept za ove kolačiće čuva se u velikoj tajnosti - glavni poslastičar koji ga ovde pravi jedan je od samo četvoro ljudi na svetu koji znaju originalan recept.

Interesantno je da su kružni, pljosnati kolačić od žumanca, krema vanile i cimeta, posut prah šećerom (toliko se može naslutiti), u XIX veku izmislile monahinje obližnjeg Manastira Žeronimo, kako bi u doba kada je manastir doživeo finansijske probleme prodajući kolače uspele da se prehrane. Zahvaljujući izuzetnom ukusu, kolač je vremenom ušao u legendu, a rekord dnevne prodaje je čak 55 000 komada!

Godine 1998. u Lisabonu je održana Svetska izložba - Expo '98. Tim povodom na severo-istočnom obodu grada izgrađen čitav novi deo Park das Nasoeš (Parque das Nações) sa interesantnim, modernim višespratnicama za stanovanje, prostorima za dečja igrališta između zgrada, novom, arhitektonski futurističkom železničkom/metro stanicom Estasao de Oriente (Estação de Oriente), preko puta ogromne zgrade Šoping centra Vasco da Gama. Arhitektonsko rešenje stanice osmislio je jedan od najčuvenijih arhitekata XX veka, Španac Santiago Calatrava.

U jednom delu kompleksa nalaze se i izložbeni paviljoni, tematski edukativni centar za decu Pavilhão do Conhecimento - Ciencia Viva i, nainteresantniji od svega - Okeanarijum, kao i šetalište kraj reke sa žičarom koja vodi ka tornju Torre Vasco da Gama, blizu istoimenog mosta. Reka Težo ima jedno od najširih rečnih ušća na svetu, te je na severu Lisabona 1998. godine sagrađen prelepi (i još uvek) najduži most Evrope - Vasco da Gama, ukupne dužine čak 17,2 km.

U novim, lepo uređenim avenijama ovog kraja, na malim kružnim tokovima postavljene su interesantne, modernističke fontane, od kojih su najinteresantnije one u plavo-zelenim ili narandžasto-crvenim pločicama u obliku "osvetljenog" vulkana iz kojeg teče "lava" - voda koja izbija iz središta fontane i curi niz pločice.

Lisabonski Okeanarijum (Oceanarium), jedan je od najpoznatijih atrakcija grada. Otvoren je povodom Svetske izložbe Expo '98, poslednje u XX veku čija je tema bila: "Okeani - ostavština za budućnost". Osim Akvarijuma u Barseloni (Španija), lisabonski Okeanarijum važi za jedan od najboljih u Evropi. Velika, moderna zgrada kvadratnog oblika, smeštena u veštačkom zalivu duž reke Težo, podeljena je na četiri jednake celine - četiri velika tanka u kojima se nalazi 8000 predstavnika biljnog i životinjskog sveta, svakog od četiri okeana pojedinačno, i dodatno - velikim centralnim akvarijumom u sredini, zapremine 5 miliona litara vode.

Osim ajkula, ogromnih raža, sipa, lignji i svetlećih, minijaturnih plavih meduza sa belim tufnicama, ribe-lava, morskih konjica u obliku i boji morskih algi među kojima žive, tu su i različite sase, korali, ali i pingvini i simpatične američke vidre koje jedna drugoj čiste zube pa izgleda kao da se ljube, i na kraju - interaktivni, edukativni prostor posvećen najmlađima.

Najfascinantniji stanovnik Okeanarijuma svakako je Sun-fish (veliki bucanj). Teško da se može opisati osećaj posmatranja ogromnog tanka visine desetak metara po kojem plivaju različita stvorenja, kada se uz zvuke oduševljenja i čuđenja posetilaca u jednom trenutku ispred vas ispreči "ploveći zid" i pokrije gotovo čitavu površinu stakla! Ogromna, bela, potpuno bezopasna riba, čudesnog oblika (nalik uglačanom kamenu) i enormnih dimenzija, voli da se izvrne na površinu vode i polako pluta, te na taj način postaje omiljeni plen mnogih predatora okeana.

U zapadnom delu Lisabona nalazi se akvadukt Aqueduto das Águas Livres ("Akvadukt slobodne vode") dužine 941 m, sa 35 lukova, konstruisan 1748. godine, koji i danas ima istu namenu kao i pre tri veka kada je sagrađen - da prenosi pijaću vodu do domova stanovnika Lisabona.

Osim romantične Alfame, i ovaj akvadukt postao je prepoznatljiv kao deo scenografije čuvenog filma iz 1994. sa predivnom muzikom grupe Madredeuš (Madredeus) - "Lisabonska priča" ("Lisbon Story"), još čuvenijeg nemačkog režisera Vima Vendersa (Wim Wenders).

Kilometar, dva istočno od akvadukta nalazi se prijatan omanji, zeleni park Žardim de Amoreiras (Jardim das Amoreiras), nekada pun dudovog drveća (na portugalskom: amoreiras). U njemu se nalazi i deo pomenutog akvadukta koji je dospevao do centra grada, kao i podzemna zgrada Muzeja vode (Mae d’Agua das Amoreiras), rezervoar vode. Interesantno je da je sredinom XIX veka ovo mesto je bilo popularno sastajalište aristokrata i njihovih ljubavnica.

Lisabon je jedan od najčarobnijih gradova Evrope. Ukoliko želite da ga istražite bilo bi najbolje ako možete da izdvojte minimum 5, a najbolje 7 dana. U neposrednoj blizini centra grada nalaze se brojni mali hoteli i hosteli, a ukoliko vas je više možete iznajmiti i čitav stan (oko 20 evra po osobi, dnevno, preko već poznatih sajtova: Homelidays ili AirBNB, na primer). Cene hrane u samoposlugama su veoma pristupačne, mnoge niže od onih u Srbiji. U prodavnicama koje su nalik pekarama možete kupiti sendviče (sa sardinom, na primer), ili pecivo, kao i kolače. Osim restorana portugalske kuhinje, u centru grada postoji McDonald's, kao i Hard Rock Cafe.

Još o Portugalu:

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/specificna-obelezja-portugala.html