UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: 2015-03-15

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovanog teksta o Iranu, zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published articles on Iran, protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Svi postovi o IRANU:

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/iran-ii-deo-teheran.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/09/iran-ii-deo.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/iran-iii-deo.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/11/iran-iv-deo-siraz.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/03/iran-v-deo-jazd-mejbod-i-nain.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/03/kolima-kroz-iran-vi-deo-isfahan-esfahan.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/05/iran-vii-deo-natanc-abjane-kasan.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/iranska-kuhinja.html

“Isfahan je pola sveta!”

Isfahan, Saborna (ili Petkovna) džamija (Masjed-e Jame)

... Od pustinjskog mesta Na'ina ka jugu, nakon sat i po vožnje kolima stižemo do mesta broj 3 „zlatnog trougla“ iranskih gradova od kulturno-istorijskog značaja, najlepšeg i najkitnjastijeg od svih – Isfahana. Na 1600 metara nadmorske visine iranskog platoa i oko 1,6 miliona stanovnika, Isfahan je i danas važan grad, treći po veličini u Iranu sa jednom od najvećih industrijskih zona.

„Isfahan je pola sveta“ ("Esfahān nesf-e jahān ast"), glasi čuvena persijska izreka koja u jednoj rečenici objašnjava zlatno doba ovog grada, kada je na početku XVII veka, za vreme vladavine safavidske dinastije Šah Abas I proterao Turke Osmanlije iz Persije i proglasio Isfahan prestonicom. Šah Abas I bio je poznat i po tome što je balansirajući između Zapada sa jedne i Arapa sa druge strane, uspeo da nađe „sredinu“ i za razliku od ostalih muslimanskih zemalja, šiitski islam po prvi put proglasio zvaničnom verom Persije.

Izgradio je i novo gradsko jezgro, kao i drugi po veličini stari gradski trg na svetu, posle pekinškog Tjenanmena – „Trg slike sveta“ (Naghsh-e Jahan Square) površine 510 m x 160 m, koji se kasnije nazivao i Trg šaha Abasa I, a danas - Imamov trg. Ovaj impozantni trg, koji je u XVII veku sagrađen kako bi se na njemu igrao polo - popularan persijski sport koji su mnogo kasnije oberučke prihvatili Englezi, i na kojem se na četiri strane nalaze četiri impozantna arhitektonska spomenika, UNESCO je još 1979. proglasio svetskom kulturnom baštinom.

U Isfahanu se nalazi jedan od četiri najbolja (pokrivena) bazara u Iranu - Bazar-e Bozorg, a deo oko Imamovog trga, unutrašnji i spoljašnji, osim širaskog bazara ima najbolju ponudu suvenira na jednom mestu, i za svaki džep, u čitavom Iranu.

Fenomenalne table igre šah (sa druge strane – tavle) sa likovima persijskih prinčeva i princeza, božanstvene kutijice za nakit ili olovke od drveta ili savršeno obrađene kamilje kosti, ručno oslikane motivima iz zlatnog doba Isfahana, a zatim i nargile, metalni tanjirići najčešće u plavim nijansama - trodimenzionalni i ručno oslikani, marame, stoljnjaci i prekrivači sa persijskim motivom „suze“ (koja označava večnost), starinski srebrni i kič-zlatni nakit, roba iz kujundžijskih radnji, iranski slatkiši („širini“) u svim mogućim bojama i oblicima, keramičke pločice sa motivima iz prošlosti, začini i istočnjački mirisi.... samo što vam se ne zavrti u glavi od svega! U pozitivnom smislu, naravno.

Monumentalni ulaz u isfahanski bazar – kapija Kejsarije (Qeysarieh Portal), jedno je od četiri arhitektonska obeležja čuvenog trga. Drugo predstavlja jedna od tri isfahanske palate - Palata Ali Kapu (Ali Qapu), sa fenomenalnom reljefnom tavanicom akustične „muzičke sobe“ i prilično oštećenim freskama persijskih prinčeva i princeza. Treće i četvrto obeležje Imamovog trga predstavljaju dve džamije toliko lepe, da osim što su deo UNESCO-ve baštine spadaju i među 10 najlepših na svetu.

Arhitektonski gledano, persijske džamije i samim izgledom prilično se razlikuju od turskih i arapskih. Osim prelepih, dekorisanih kupola sa ispupčenim kubetima, monumentalni ulaz u njih sa jedne, dve, ili sve četiri strane, ukrašen je bogato, reljefno dekorisanim lukom u predvorju, koji se na persijskom naziva „iwan“. Plavo-žuta, akustična Šahova džamija (Masjed-e Shah) i bež-plava nazvana po njegovom zetu iz Libana kojeg je izuzetno cenio - Džamija šeika Lotfole (Masjed-e Sheikh Lotfollah), sa najfinijim primerima kaligrafske dekoracije i zlatnim prikazom pauna unutar kupole (kada zraci sunca prolaze kroz njen vrh), smatraju se vrhunskim dometom persijske i svetske sakralne arhitekture. S obzirom da Iran leži na izuzetno trusnom području, još prilikom gradnje (početak XVII veka) unutar stubova je ugrađeno olovo kao svojevrstan amortizer u slučaju zemljotresa.

Na samom trgu, u jednoj od uličica nalazi se interesantna čajdžinica "Azadegan", čiji dekor može da inspiriše, ali i izazove crvenu lampicu za višak informacija. Unutar uzdužnog hodnika lokala, sa plafona i po zidovima, vise čajnici, lampe, ramovi, kutlače, nargile, samovari... za koje ponekad imate utisak da će se svakog momenta obrušiti na vaš sto. Narudžbina u klasičnom smislu ovde - ne postoji. Vlasnik/kelner, samo će pogledati koliko vas je selo za udužni sto i doneti vam čajnik sa crnim čajem i čašama, praćen činijom sa izborom od nekoliko persijskih slatkiša ("širina").

Najvažnija i najposećenija od tri stare isfahanske palate - Palata Čehel Sotun (Kakh-e Chehel Sotun Palace) nalazi se u blizini velikog trga, a njena bašta sa jezerom spada u već pomenutih 9 persijskih bašti pod zaštitom UNESCO-a. Palata je imala samo jednu namenu - da ugošćuje zvanice Šaha Abasa I i napravljena je za proslave i zabave. U holu palate, nalaze se ogromne slikarske kompozicije istorijskih događaja, freske koje predstavljaju borbu između Safavida i Osmanlija, Safavida protiv Indijaca (sa svim detaljima u vidu kostima, oružja, itd), ali i život persijskih prinčeva i princeza u palatama: gozbe – igračice i muzičare sa raznim instrumentima, i scene iz bašti – prinčevski piknik, ašikovanje, i slično.

Od centra grada ka reci vodi Bulevar Abasi (Abbasi Boulevard), najpoznatija istorijska avenija u Iranu. Na pola puta do reke, na njoj se nalazi najveći očuvani karavansaraj Persije, pretvoren u jedan od najluksuznijih hotela u Iranu – Hotel Abasi (Abbasi Hotel). U ogromnoj unutrašnoj bašti hotela uređen je park sa drvećem, ružičnjacima i jezercima (po ugledu na persijske bašte) i postavljene stolice sa stolovima za čaj (za goste hotela, ali i za one koji to nisu).

Reka Zajdane (Zaydaneh Rude) deo je savremene isfahanske misterije, jer od marta do oktobra – ne postoji! Uspeli smo da saznamo da je tako od pre nekoliko godina, kada je 30 km pre njenog ulaska u grad napravljena brana koja tokom toplijih meseci vodu kompletno usmerava ka Jazdu http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/05/iran-vii-deo-natanc-abjane-kasan.html i ostalim pustinjskim gradovima, a njeno korito u centru postaje svojevrsno igralište.

Ako zažmurite na činjenicu da vode nema, i usmerite pažnju na nekoliko prelepih mostova izgrađenih u vreme Safavida, uživaćete u romantičnom prizoru i bez prisustva reke. Najlepši od svih svakako je Most 33 luka (Pol-e Si-o Seh) iz 1602, kao i nešto dalji Prinčev most (Pol-e Khaju) iz 1650. godine. Između njih, duž čitave južne strane reke, nalazi se dugačko šetalište koje vodi kroz park sa drvoredima, cvećem, fontanama, spravama za vežbanje, dečijim igralištima, itd.

Prelepi Prinčev most lokalci obično posećuju u kasno popodne, pre nego što ga u suton osvetle narandžastim svetlom, u vreme kada u njegovim lukovima i prolazima, zbog odlične akustike pevaju (najčešće) lokalni mladići.

Sa južne strane reke, još krajem XVI veka Šah Abas I deo tadašnjeg predgrađa dodelio je oko 42.000 Jermena koji su pobegli iz grada Džolfe (danas u autonomnoj republici Nahčivan, delu Azerbejdžana), pred invazijom Osmanlija. Kraj je prozvan Nova Džolfa (Jolfa), i u njemu je tokom XVII veka izgrađeno čak 24 crkve.

Danas u Džolfi živi oko 5000 Jermena i aktivno je još 9 crkava. Iako je glavna i najvažnija crkva u Iranu - Vank Katedrala (Kelisa-ye Vank ili All Saviors Cathedral) obavezna stanica svih turista sa Zapada, vredi videti i druge, manje crkve koje je u okolnim uličicama okružuju (Holy Mother of God i Holy Bethlehem, na pr).

Za kraj posete Isfahanu, ne propustite da posetite zurkane (zurkaneh ili varzesh-e pahlavāni - "herojski sport snage"), vežbaonicu drevnog persijskog sporta - veštinu nastalu u vreme opasnosti od predstojećih mongolskih osvajanja. Prema starim zapisima, muška populacija lokalnih sela u Persiji, na putu strašne mongolske vojske međusobno se organizovala vežbajući kako bi se gotovo goloruka izborila sa nadolazećim neprijateljem. Kasnije, ove veštine su sjedinjene u nacionalni "sport".

Jednočasovni, večernji spektakl kombinacija je igre, snage, veštine, uz vežbe sa čunjevima, metalnim spravama i održavanjem ravnoteže. Ritam vežbanja sportista unutar kružne „arene“ održava majstor koji sedi na specijalnom „prestolu“, u ćošku ove neobične sportske vežbaonice, udarajući o bubanj ili svirajući frulu.

Specifični "dres" ovog sporta predstavljaju između ostalog i kratke kožne bermude, bogato dekorisane i izvezene, koje možete videti okačene o zid zajedno sa starim fotografijama, čunovima, spravama i drugim predmetima koje govore o ovom sportu i slave persijske pelivane.