UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: ITALIJA / Rim (Rome)

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Rimu (ISBN 978-86-7722-408-0), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Rome (ISBN 978-86-7722-408-0), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Svi postovi o ITALIJI:

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/08/italija-rim-rome-centar-antickog-i.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/05/italija-koloseum-u-rimu.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/08/italija-rim-rome-ripa-ghetto-ebraico.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/12/italija-rim-trastevere.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/08/italija-rim-rome-testaccio.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/08/italija-rim-rome-via-appia-antica.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2017/12/italija-najcuvenije-crkve-rima.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2017/12/italija-rim-rome-park-pincio-vila.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/08/vatikan-vatican-city-rim.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/italija-venecija.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2014/09/italija-napulj.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/italija-napulj-real-teatro-di-san-carlo.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/10/italija-napulj-napolitanska-pica.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/10/italija-napulj-napolitanski-grafiti.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2015/01/italija-pompeja-i-herkulanum.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2015/08/italija-sorento-obala-amalfi-i-ostrvo.html

http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/07/italija-salerno.html

http://umetnostputovanja.blogspot.com/2014/10/italija-pestum.html

Nekoliko stanica autobusom (ili metroom) južno od centra grada nalazi se jedan od najzanimljivijih i manje posećenih delova Rima, Testaćo (Testaccio). Već i sam naziv 20-tog rimskog rejona interesantan je sam po sebi - potiče od latinske teči testae, što znači "delovi grnčarije". I ima svoju zanimljivu priču.

U jednom delu Testaća, u neposrednoj blizini reke Tibar nalazi se brdo (Monte Testaccio), osmi rimski brežuljak površine 20.000 m2, po kojem je deo grada i dobio naziv. Uzvišenje koje danas pokriva trava, poneki žbun ili drvce, nastalo je u antičkom periodu kao deponija na koju su odlagane polomljene amfore i posude za prevoz maslinovog ulja (nalik amforama) koje više nisu bile u upotrebi. Prema nekim procenama, ovo veštačko brdo visine oko 35 m sastavljeno je iz oko 53 miliona amfora, ali je nekada bilo i mnogo više. Groblje amfora nastalo je u neposrednoj blizini Horrea Galbae, mesta kraj luke na Tibru gde su u antičkom Rimu bile stacionirane državne rezerve tovara maslinovog ulja.

Tokom čitavog starog veka, u antičkoj Grčkoj a kasnije i Rimu maslinovo ulje koristilo se kao gorivo za lampe, za noćno osvetljenje. S obzirom da je Rim u I veku imao skoro milion i po stanovnika, kao i to da su iz rimske provincije na tlu današnje Andaluzije u Španiji (Baetica) u grad svakodnevno pristizali brodovi prepuni amfora sa maslinovim uljem (prema obliku i dimenziji, 95 % amfora na brdu su zapremine 70 litara i španskog su porekla), veštačko brdo je raslo, raslo i kada je u srednjem veku prestalo sa prvobitnom namenom, zaboravljeno. Vremenom, trava i zemlja sami su našli put i grnčariju prekrili.

Deo grada oko nekadašnjeg groblja amfora tokom dana je relativno pust, dok noću poprima posve drugačiji izgled. Naime, brdo amfora danas okružuju barovi, lokali sa tehno i alternativnom muzičkom scenom, "dance" klubovi sa više prostorija u kojima je moguće organizovati velike žurke, gej barovi, mesta na kojima se u poslednjih par godina okupljaju hipsteri, ali i tradicionalne taverne sa domaćom kuhinjom. Lokali bukvalno okružuju brdo, te mu nije moguće prići (osim ukoliko ne poznajete nekog od zaposlenih arheologa, ko bi vas kroz "tunel" od amfora u brdu sproveo do vrha).

Nadomak podnožja brda, prešavši jednu od većih ulica kojom prolazi drvored i gde sa autobuske stanice za manje od 10 minuta možete stići do centra Rima, naći ćete se kraj zidina još jedne slabije posećene rimske atrakcije. Iako se groblja teško mogu nazvati turističkom atrakcijom, neka su ipak i više od toga. Poznato parisko groblje Cimetière du Père-Lachaise gde je sahranjen veliki broj svetski poznatih ljudi, ili antičko groblje Kerameikos nadomak centra Atine, to potvrđuju.

Rimsko nekatoličko groblje (Cimitero Acattolico di Testaccio, Via Caio Cestio 6), "Groblje stranaca" ili kako ga još (pogrešno) nazivaju Protestantskim grobljem, privatno je groblje osnovano još 1716. godine. Unutar zidina, u zelenilu između čempresa i cveća nalaze se grobnice nekih od najznačajnijih ljudi, ne-Italijana i ne-katolika koji su u Rimu živeli, boravili ili umrli. Neki od poznatijih su engleski romantičarski pesnici - Kits (Keats) i Šeli (Shelley), i jedini sin čuvenog Getea. U južnom delu groblja 1945. godine sahranjena je i naša Milena Pavlović Barilli, jedna od najvećih umetnica svog vremena i istaknuta slikarka modernizma, rođena u mešovitom braku između majke Srpkinje (iz porodice Karađorđevića) i oca Italijana, talentovanog kompozitora.

Na grobnicama Nekatoličkog groblja Rima nalaze se inskripcije ispisane na 17 svetskih jezika, preminulih koji su bili i različitih veroispovesti počev od pravoslavnih, velikog broja protestanata, muslimana, zoroastrijaca, pripadnika japanskog šinto-budizma, itd. Osim poznatih ljudi, mnogi nadgrobni spomenici nepoznatih ljudi pričaju svoje tužne i neobične sudbine. Jedna od najlepših grobnica je mesto gde je pre skoro veka sahranjena supruga izvesnog Amerikanca, sa nadgrobnim spomenikom u obliku usnulog ženskog anđela.

"Možete se zaljubiti u Smrt, samo na pomisao da treba da budete sahranjeni na ovako lepom mestu" ("It might make one in love with death, to think that one should be buried in so sweet a place"), rekao je čuveni pesnik Šeli pre nego što je preminuo, a kasnije i sam sahranjen na ovom groblju.

Testaćo, Nekatoličko groblje - Grobnica porodice Pavlović-Barilli u kojoj je pored majke Danice (natpis gore) i oca Bruna (desno, ispod), sahranjena i slikarka Milena (natpis levo, ispod) / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved

Dve stanice južnije (Via Ostiense 184), možete posetiti prelepu Baziliku Svetog Pavla u Zidinama (Basilica di San Paolo Fuori le Mura), u kojoj se čuvaju mošti Svetog Pavla. Dalje, u smeru ka centru grada, na velikom skveru videćete ostatke nekadašnjih antičkih Aurelijanovih rimskih zidina iz III veka i antičku kapiju Porta San Paolo (IV - VI vek), kao i zanimljivu Cestijevu piramidu (Piramide di Caio Cestio ili Piramide Cestia).

Iako se grobnice u obliku piramida najčešće vezuju za Egipat, u I veku pre naše ere jedna je osvanula i u Rimu. Naime, 12. godine pre naše ere imućnog i blagodarnog rimskog građanina, magistrata Gaja Cestija Epulona koji je nekada službovao u Egiptu (prema drugoj verziji - učestvovao u rimskom pohodu na Nubiju), u piramidalnoj grobnici van gradskih zidina, pokraj glavnog Apijskog puta sahranili su njegovi robovi koje je pre smrti oslobodio (u antičkom periodu, unutar gradskih bilo je zabranjeno sahranjivanje - vidi: http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/08/italija-rim-rome-via-appia-antica.html).

Visine 27 metara, piramida je sazidana od betona i cigle, obložena mermerom, a unutar nje još uvek se nalaze retki ostaci fresaka koje su je nekada krasile (ostatak grobnice je opljačkan još krajem antičkog perioda). Osnovu piramide čini kvadrat dužine 125 rimskih stopa, tj. 37 metra. Restauracija piramide trajala je godinama, i od maja 2015. godine kada je završena, moguće je posetiti njenu unutrašnjost svake druge i četvrte subote u mesecu (uz prethodnu rezervaciju putem interneta).

Testaccio - KAKO STIĆI:

Nalazi se južno od Aventina:

- Metroom (plava linija), do stanice: Piramide
- Autobusom 23 (Vatican - Trastevere - Piramide)
- Autobusom 175 (Stazione Termini - Stazione Ostiense)
- Autobusom 714 (Stazione Termini - Viale delle Terme di Caracalla)

- Pored Piramide se nalazi jedna od železničkih stanica Rima (Istočna - Stazione Ostiense), sa koje vozovi polaze do Aerodroma Fiumicino, kao i ka moru, do 30 km udaljene nekadašnje antičke rimske luke Ostije (Ostia Antica). Poznato arheološko nalazište sa ostacima kuća, lučkih radnji i obiljem mozaika, nalazi se nadomak modernog gradića Ostije i Rimu najbliže plaže - na Tirenskom moru.

U okolini...

Ukoliko se iz Testaća u centar Rima vraćate autobusom (može i metroom), udaljeni par stanica nalaze se arheološki ostaci ogromnog kompleksa Javnih kupatila cara Karakale (Terme di Caracalla - ulaz se nalazi 300 metara jugoistočno od Cirkusa Maksimusa, odmah nakon atletskog stadiona / zatvoren ponedeljkom).

Karakaline terme podigao je istoimeni imperator 217. godine nove ere, za relaksaciju i odmor viših klasa rimskog društva. Bile su u upotrebi sve do VI veka kada je Crkva zabranila skupove oskudno obučenih Rimljana, makar i radi čistoće. Mogle su da prime 1600 ljudi koji su osim kupatila i bazena koristili i sale za predavanja, salone, biblioteke i sale za vežbanje. Ruševine termi, danas se u letnjem periodu koriste za izvođenja opera ("Tri tenora" otvorila su sezonu opera još 1990. godine za vreme Mundijala, svetskog prvenstva u fudbalu).

Svi gradovi antičkog Rima imali su javna kupatila - terme. Osim svlačionica i kupatila sa bazenima vruće, tople i hladne vode (caldaria, tepidaria, frigidaria), u njihovom sastavu često su bili i park, biblioteke, mesta za igru društvenih igara, i drugo. Oko kupatila nalazili su tereni za vežbanje (palaestra). Sredinom IV veka p. n. ere, u Rimu su bila otvorena čak 952 javna kupatila.

Sa druge strane Palatinskog brda nalazi se najveći ikada sazidani stadion - Circus Maximus ili Circo Massimo (dužine skoro 600 m, širine 150 m, zatvoren ponedeljkom), čije su tribine mogle da prime 150.000 posetilaca - desetinu ukupne tadašnje gradske populacije! Elipsastog oblika, sazidan je u VI veku pre naše ere za potrebe trke dvokolica, sa oštrim kružnim krivinama na dva kraja iznad kojih su na tribinama prodavane karte za najskuplja mesta za posmatranje. Ukoliko bi se tokom trke desilo nešto dramatično, velika verovatnoća je bila da bi se desilo upravo na tim mestima, pa je za najbolja mesta uvek tražena karta više.

Prvi stadion na ovom mestu sazidan je od drveta i dva puta goreo u požaru (drugi put kada je car Neon zapalio Rim). U jednom od tunela stadiona, ubijen je i car Kaligula... Ako želite da čujete još zanimljivih priča o usponima, padovima i tračevima iz perioda antičkog Rima, pre posete Rimu pogledajte neki od dokumentaraca na BBC / History Channel, ili na licu mesta unajmite dobrog lokalnog vodiča - šetajući starim kamenim pločnicima dočaraće vam atmosferu iz tog perioda.