*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Rimu (ISBN 978-86-7722-408-0), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Rome (ISBN 978-86-7722-408-0), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Svi postovi o ITALIJI:

Južno predgrađe grada Rima, duž par kilometara vidljivih ostataka antičkog „autoputa“ Via Appia, savršeno je mesto za jutarnju šetnju, kafu, ili piknik, daleko od gradske vreve...

Na južnom obodu Rima, na mestu gde predgrađa polako prerastaju u livade sa šumarcima predivnih pinija nalaze se ostaci najpoznatijeg antičkog rimskog "autoputa". Apijski put (Via Appia, 312. godina p. n. e) bio je jedan od drumova zbog kojih je kasnije i nastala izreka "Svi putevi vode u Rim", a koji je antičku metropolu spajao sa južnom lukom Brindizi (Brindisi), na Jadranskom moru (ukupno 563 km). Iz Brindizija, brodovi su plovili dalje ka kolonijama na mestu današnje južne Albanije (Drač) i Grčke. Gradnju puta sponzorisao je bogati rimski političar iz aristokratske porodice (Appius Claudius Caecus, IV - III vek p.n.e), te je drum po njemu i dobio naziv. Nakon pristizanja na obale Jonskog mora u severnoj Grčkoj, put ka Vizantionu (kasnije Konstantinopolju / Istanbulu), nastavljao se duž oko 800 km dugog "autoputa" Via Egnatia. Na severu Grčke, pre desetak godina završena je izgradnja jednog od najsavremenijih autoputeva koji na putu od Jonskog mora ka Solunu prati rutu onog antičkog, i nosi isti naziv - na grčkom Egnatia Odos, tj. Via Egnatia. Naziv je dobio po rimskom konzulu Egnaciju koji je sponzorisao njegovu izgradnju.

Osim Apijskog puta, rimski zvaničnik Appius Claudius Caecus je 300. godine p. n. e započeo izgradnju prvog rimskog akvadukta. Ovaj poduhvat postao je uzor za stotine kilometara akvadukta i hiljade kilometara puteva koji su izgrađeni vekovima kasnije, za vreme Rimskog carstva. Posle pada Rima, od V pa sve do XIX veka u Evropi nije izgrađen ni jedan jedini put, već su se mahom koristili antički rimski!

Antički lokalitet Via Appia jedno je od najinteresantnijih mesta koje ne bi trebalo propustiti u poseti Rimu. Iz više razloga. Ukoliko u Rimu boravite tokom kasnog proleća ili tokom letnjih meseci, čitavo pre podne možete provesti šetajući starorimskom kaldrmom (u najočuvanijim delovima saobraćaj je zabranjen), koja je na mnogo mesta - naročito idući dalje ka jugu još uvek prilično očuvana, gotovo cela. Dok prolazite pokraj starorimskih arheoloških ostataka stadiona ili Klaudijevog akvadukta na primer, na ovom mestu možete sresti pastire sa stadom, napraviti piknik pod pinijama na travi, sesti na kafu u neku od par lokalnih kafanica, posetiti Baziliku Svetog Sebastijana sa najčuvenijim katakombama Rima, a u kojoj se nalaze i u mermeru utisnuti otisci stopa Isusa Hrista. Na žalost ili na sreću, zbog udaljenosti od centra ovaj deo Rima neupućeni turisti još uvek mahom zaobilaze, te tokom posete ne bi trebalo da očekujete prevelike gužve, ni nalik onim u centru grada.

Šetajući Apijskim putem, sa obe strane primetićete ostatke antičkih zidina Rima, mauzoleja rimskih građana i delove nadgrobnih spomenika. Pre nastanka institucije groblja, Rimljani su svoje umrle sahranjivali i na ovaj način, na obodu grada, podižući im nadgrobne spomenike duž glavnog puta. Tokom šetnje, neke od njih videćete odmah pokraj puta, dok je za mauzoleje potrebno da platite ulaznicu kako biste posetili njihovu unutrašnjost (grobnica Cecilije Metele, na pr). Ukoliko uspete da prepoznate (i prevedete) neke od latinskih reči na natpisima ovih spomenika, otkrićete kakve sve ličnosti iz antičke prošlosti ovde počivaju (oslobođeni robovi jevrejskog porekla, vlasnici pekara, aristokrate...) i kroz opise njihovih života upoznati neki drugi, davni svet, njihova htenja, želje i navike. Ukoliko želite da saznate više, pogledajte sjajni dokumentarni serijal britanske istoričarke Mary Beard "Meet the Romans", na BBC / History Channel - prvu epizodu koja počinje na Apijskom putu: https://www.youtube.com/watch?v=rggk_H3jEgw

Apijski put poznat je u istoriji i kao mesto gde je 73. godine pre nove ere, po završetku Ustanka robova predvođenih Spartakom, njih 6000 bilo razapeto na krst i izloženo da umre kao opomena drugima, duž čak 200 km Apijskog puta.

Na području Rima pronađeno je 45 kompleksa katakombi. Procenjuje se da je tokom poslednjih 300 godina carstva, od II do V veka u njima sahranjeno čak 6 miliona ljudi. Najpoznatije su one duž puta Via Appia. Neke od njih su paganske, neke jevrejske, a najveći broj je ranohrišćanskih. Katakombe su bile prokopane na najčešće 4 do 6 nivoa ispod zemlje, i služile kako sahranjivanju tako i skrivanju hrišćana od progona rimske vojske, pre nego što je hrišćanstvo kao vera izjednačeno sa paganskim bogovima, u IV veku. Katakombe nisu važile za sveto mesto, ali su rimski zakoni po pitanju sahranjivanja bili veoma precizni: grobnice su bile svetinja, i niko nije smeo da ih dira ili ošteti. To je verovatno bio i glavni razlog zbog čega su prvi proganjani hrišćani izabrali da se kriju baš u ovakvim lavirintima.

Najpoznatije katakombe u rimskom delu Apijskog puta su Katakombe Svetog Kalista, takozvane Papske katakombe (Catacombs of San Callisto ili St. Callixtus, Via Appia Antica 110) i Katakombe Svetog Sebastijana (Catacombs of Saint Sebastian - Catacombe di San Sebastiano fuori le mura, Via Appia 136). Nešto dalje nalaze se i manje poznate Katakombe Svete Domicile (Catacombe Santa Domitilla, Via delle Sette Chiese 282).

Ukoliko imate vremena samo za jedne, izaberite Katakombe Svetog Sebastijana u čije se podzemlje ulazi iz istoimene crkve. Interesantna Bazilika Svetog Sebastijana nalazi se tik uz Apijski put. Po ulasku odmah kupite kartu za obilazak katakombi jer vođene ture (tokom turističke sezone) kreću na svakih pola sata, što vam ostavlja dovoljno vremena da obiđete crkvu. Unutar bazilike nalazi se jedna od najpoznatijih Berninijevih mermernih Statua Svetog Sebastijana probodenog strelama, dok se u kripti čuva urna sa pepelom ovog poznatog sveca kojeg su prema predanju ubili rimski vojnici, deo stuba za koji je bio vezan i deo strele. Najvrednija relikvija u kripti je mermerna ploča za koju se tvrdi da su na njoj reljefno utisnute stope Isusa Hrista.

Osim niša u kojima su u nekoliko nivoa sahranjivani hrišćani, u Katakombama Svetog Sebastijana moguće je videti i neke od najranijih primera hrišćanskog slikarstva, mozaika i štuko dekoracije. Utvrđeno je da su ovo i najstarije hrišćanske katakombe u Rimu (fotografisanje je zabranjeno).

Na kraju Apijskog puta, u delu gde asfalt već uveliko zamenjuje kaldrmu i grabi nazad ka centru grada nalazi se Crkva Domine Quo Vadis (u prevodu sa latinskog: Gospodaru, kuda ćeš?, Via Appia Antica 51). Sagrađena je u XVII veku na mestu gde je pre 2000 godina Sveti Petar imao viziju da je sreo Isusa Hrista. Kada ga je tom prilikom Sveti Petar upitao: "Domine, quo vadis?" ("Gospodaru, kuda ćeš?"), ovaj mu je odgovorio: "Eo Romam iterum crucifigi" ("Idem u Rim da opet budem razapet na krstu"). Na podu crkve blizu oltara, u mermernoj ploči izložena je kopija otisaka stopala Isusa Hrista iz Crkve Svetog Sebastijana. Osim ove relikvije i spomenika Henriku Sjenkjeviču, poljskom piscu koji je napisao roman "Quo Vadis" (o periodu vladavine cara Nerona), u samoj crkvi nema ničeg posebnog da se vidi.

Spisak najvažnijih mesta na Apijskom putu koje šetajući možete posetiti (pojedinačne ulaznice koštaju između 5 - 10 evra):

- Hypogeum of Vibia / Via Appia Antica 103, svakodnevno osim sredom: 8.30 - 12 h i 14.30 - 17 h;

- Catacombe di San Callixtus (papske grobnice) / Via Appia Antica 110, zatvorene sredom;

- Basilica - Catacombe di San Sebastiano / Via Appia Antica 136, ponedeljak - subota: 9 - 12 h i 14 - 17 h;

- Porta San Sebastiano - Museum of the Walls / utorak - nedelja: 9 - 14 h;

- Mausoleo de Romulo - Circus i Villa Maxentius - Mausoleum Romulus / Via Appia Antica 153, utorak – subota, 9 - 13.30 h;

- Grobnica Cecilia Metella i Tvrđava Caetani / Via Appia Antica 161, utorak - nedelja: 9 h do zalaska sunca;

- Capo di Bove (relativno skoro otkrivene, fantastične terme Heroda Atičkog, Via Appia Antica 222);

- Villa Quintili - Akvadukt / Via Appia Nuova 1092, utorak - nedelja: 9 h do zalaska sunca.

*** Najzanimljiviji deo Apijskog puta nalazi se u delu između Bazilike Svetog Sebastijana i ostataka termi Capo di Bove (oko 2 km dalje, na jugu). Čitav vidljivi deo antičkog puta iznosi oko 5 km.

KAKO STIĆI do Via Appia Antica:

1) Iz centra, metroom linije A do stanice Colli Albani, a zatim na istom mestu sa početne stanice autobusom 660. Možete izabrati ili da putujete samo 2 - 3 stanice do Via Appia (središnji deo, u blizini Bazilike Sv. Sebastijana), ili do kraja (u blizini grobnice Cecilia Metella, Casa del’ Appia Antica i Capo di Bove). Ako se odvezete dalje, šetnja od grobnice Cecilije Metele u smeru ka početku Apijskog puta (do Crkve Domine Quo Vadis) iznosi oko 3 km (tj. oko 3,5 km od Capo di Bove).

Povratak: kod Crkve Domine Quo Vadis prolazi autobus 118, koji vozi skoro do centra (do Circus Maximus), odakle možete pešice ka Koloseumu, ili metroom dalje.

ILI:

2) Određenim danima u nedelji (i u terminima koji se menjaju), po ceni od oko 15 evra otvoreni autobus "ArcheoBus" polazi sa Stanice Termini i vozi do Apijskog puta, do Katakombi Svetog Sebastijana (stari vozni red koji treba pred put proveriti: petkom, subotom i nedeljom, na svakih pola sata od 9 - 12.30 i 13.30 - 16.30 h).