UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: TURSKA / Ankara

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Turkey (ISBN 978-86-7722-422-6), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

ANKARA

Nakon obilaska Ankare, grada na 850 metara nadmorske visine anadolijskog platoa i populacijom od oko 4,5 miliona stanovnika, ne mogu a da se ne otmem utisku da u okviru današnje turske prestonice kao da postoje dva grada - južni, moderan i umiven u kojem ni jedna zgrada nije starija od kraja Drugog svetskog rata, i severni - razdvojen nevidljivom granicom severno i istočno od Trga Ulus, koji ne izgleda preterano reprezentativno i nalik je bilo kojoj kasabi centralne Anadolije. Kao da je ova činjenica na neki način povezana i sa nazivom bulevara koji se završava trgom Ulus - Atatürk Bulvarı (Bulevar Ataturka), čoveka zaslužnog za modernizaciju zemlje. Pred sam kraj moderno uređenog bulevara koji nosi ime prvog predsednika Turske Republike, u severnom delu grada kao da prestaje i sva modernizacija te iz XXI ulazite u XIX vek.

I u severnim delovima grada, u podnožju tvrđave postoje posleratne zgrade (nastale nakon Drugog svetskog rata) koje iako su prvobitno bile stambene jedinice, danas služe kao ogromne šivaće (i druge) radionice - fabrike na više spratova, dok su noću sablasno prazne.

Ankara je grad koji strani turisti neretko zaobilaze. I zaista, oni u potrazi za istorijom i kulturom, među novim, staklenim zgradama i velikim ali novim džamijama neće pronaći mnogo toga zanimljivog. Kao u slučaju Brazilije u Brazilu, zbog geografskog položaja gotovo u središtu Turske, i za gradić Ankaru je u oktobru 1923. glasanjem u parlamentu odlučeno da će postati prestonica i u tome naslediti Istanbul. Do tada, Ankara - bivša Angora, bila je ni po čemu posebno mesto u provinciji centralne Anadolije.

Ipak, ako vas put nanese u Ankaru trebalo bi da posetite neka od obaveznih mesta:
1) Muzej anadolijskih civilizacija, u podnožju brda sa tvrđavom;
2) Tvrđavu - Ankara Kale;
3) Anıt Kabir (ili Anıtkabir, mauzolej predsednika Kemala Mustafe Ataturka).

Ako imate vremena, možete se prošetati i veoma lepo uređenim Gradskim parkom (Gençlik Parkı, u prevodu: „Park mladih“), južno od trga Ulus, ili se odvezite na sam jug Ankare, do tornja Atakule, ankarskog „Avalskog tornja“.

Pod imenom Ankuwash, Ankara se prvi put pominje pre oko 3200 godina, kada su grad osnovali Hetiti. Savremenici starih Egipćana, na čelu sa kraljem Hatušilijem bili su najljući protivnici čuvenog egipatskog faraona Ramzesa II. Ovaj veliki, prosperitetan narod nekada je živeo na prostoru skoro identičnom današnjoj centralnoj Anadoliji (najveći deo azijskog dela Turske, osim priobalja). Njihova najpoznatija prestonica - Hatuša (Hattuşa ili Hattuşaş), nalazi se oko 200 km istočno od Ankare i deo je UNESCO-ve svetske kulturne baštine (koju smo posetili): http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/07/turska-prestonica-drevnih-hetita-hatusa.html

Kasnije, Ankara je bila grad Frigijaca, a zatim Lidijaca, Rimljana (kada se zvao Ankyra), Vizantije i Turaka Seldžuka. Kada su ga osvojile Osmanlije, mesto je nazvano Angora zbog veoma razvijene trgovine vunom dugodlakog govečeta od koje se pravila izuzetno lepa i mekana odeća, a koje je živelo na visoravni centralne Anadolije. Nešto kasnije, Turci su preimenovali grad u - Ankaru. Nakon odluke predsednika Ataturka, 1923. godine grad počinje ubrzano da se gradi, te ovo manje mesto u roku od samo 18 meseci izrasta u veliko gradilište i biva proglašeno prestonicom.

Južna Ankara

Široki bulevari i nove, poslovne zgrade, interesantne svetiljke i supermoderne fontane, pasarele iznad ulica sa pokretnim stepenicama i podzemna železnica, slike su modernog dela Ankare. Kizilay predstavlja centar modernog dela grada, sa Atatürk Bulevarom ka jugu, na kojem možete videti turski Parlament, i voziti se sve do krajeva Kavaklıdere i Çankaya (Čankaja) – „Dedinja“ Ankare. U ovom delu nalazi se i Predsednička palata, kuće imućnijih stanovnika prestonice, skuplje radnje i centar noćnog života Ankare.

Istočno od Parlamenta, baš kao i naš, beogradski Hram Svetog Save, na velikom, uzdignutom platou, u prestonici je između 1967. i 1987. sagrađena ogromna, nova, najveća gradska džamija Kodžatepe (Kocatepe Camii). Njeni minareti, ali i kupole, vide se u širem delu Ankare, čak i sa veće udaljenosti.

U smeru ka zapadu, na velikom prostoru dalje od stambenih zgrada, na travnatoj površini među uređenim stazama smestio kompleks Anit Kabir, mauzolej predsednika Ataturka.

Na samom jugu moderne Ankare, na kraju Ataturkovog bulevara uzdiže se TV toranj Atakule, sa čijeg se vrha vidi čitav grad. U okviru kompleksa tornja, u blizini lifta koji se penje do vidikovca na visini od125 metara, na tri sprata smestio se tržni centar.

Anıtkabir
Mauzolej predsednika Ataturka

Na površini od 75.000 m2, zapadno od centra grada blizu Tandogan skvera nalazi se turska "Kuća cveća", veliki park sa mauzolejskim kompleksom, u kojem počiva predsednik Kemal Mustafa Ataturk.

Arhitekta Emin Onat pobedio je svojevremeno na konkursu za idejno rešenje mauzoleja, čije idejno rešenje sadrži veoma sveden, pravougaoni kompleks, sa velikim platoom (Tören Meydanı), na čijim se uglovima nalaze mini-muzeji svega što ima veze za pokojnim predsednikom (kule, od kojih svaka ima svoj naziv). Arhitektonski posmatrano, kompleks donekle asocira na drevne građevine Hetita, veliki narod koji je na ovim prostorima živeo u starom veku. Veliki plato u središtu kompleksa, okružen je natkrivenim hodnicima sa kolonadama, na čijim su tavanicama oslikane stilizovane šare iz hetitskog perioda.

U istočnom delu platoa, sa gardistima na vrhu stepeništa nalazi se zdanje u obliku hrama u kojem je smešten posmrtni kovčeg predsednika Ataturka. Tačno na suprotnoj strani platoa nalazi se mermerni kovčeg Ismeta Inonua, njegovog prijatelja i predsednika koji ga je nakon smrti nasledio.

U mini-muzejima možete videti tri Ataturkove limuzine, među kojima i linkoln iz 1936, brodić-jahtu, knjige, njegov radni sto, fotografije na kojima je sa raznim državnicima, sobu u kojoj se non-stop emituju dokumentarci o njemu, top iz Prvog svetskog rata sa bitke na Galipolju u kojoj je tada vojskovođa Kemal Mustafa pobedio saveznike, i koji ga je ispratio do večnog konačišta.

U jednom od unutrašnjih delova na uglovima kompleksa nalazi se suvenirnica sa kravatama, satovima, privescima, zlatnim tanjirima, plaketama, figurinama i bedževima – svi sa likom ili čuvenim potpisom predsednika.

Severozapadno od pravougaonog kompleksa, duž 262 m dugog monumentalnog prilaza, sa obe strane na svakih desetak metara leže ukupno 24 lava izvajana u tipičnom, hetitskom stilu (Aslanlı yol – „Lavlji put“), a na samom početku, pored dve kule (Istiklal Kulesi i Hürriyet Kulesi) i statue tri žene i tri muškarca – izrazitih predstavnika turskog naroda.

INFO: Ankara, Anıt St Tandoğan / Svakodnevno, 9 - 12 h i 13 - 17 h (zimi do 16 h) / Ulaz je slobodan

Toranj - Atakule

Na kraju Ataturk bulevara uzdiže se „Avalski toranj“ turske prestonice, TV toranj Atakule. U okviru kompleksa nalaze se šoping centar i kula sa liftom koji vozi na visinu od 110 m, sa čijeg se vidikovca pružaju fantastični pogledi na grad. Kada je otvoren 1989. godine, toranj u južnom delu Ankare ukupne visine od 125 metara, ubrzo je postao jedan od simbola glavnog grada.

INFO: Na južnom kraju Ataturk bulevara / Svakodnevno, 10 - 22 h. / Ulaznice: oko 5 evra

Severna Ankara

Negde na nevidljivoj liniji između južne i severne Ankare, nalazi se Sıhhiye Meydanı, veliki skver na kojem se ukršta nekoliko širokih, gradskih avenija. Na trgu uređenom cvećem postavljena je ogromna, gvozdena kopija jednog od dva hetitska simbola iz Muzeja anadolijskih civilizacija, na turskom Hitit Güneşi.

Još severnije, sa desne strane videćete staro zdanje Etnografskog muzeja - Etnoğrafya Müzesi (Talat Paşa Bulvarı / utorak - nedelja 08.30 - 17.30, zimi do 17 h).

Severno odatle, nalazi se lepo uređen park Gençlik Parkı, a nešto dalje i stara zgrada Zirat Bankasi. U ulici Cumhuriyet Caddesi videćete zdanje starog parlamenta Turske - Ilk Meclis ili Türkiye Büyük Millet Meclisi, sada Muzeja borbe za nezavisnost (Kürtülüş Savaş Müzesi). Preko puta Parlamenta, unutar još jednog starog zdanja nalazi se Hotel Ankara Palas.

Na vrhu uzbrdice, na trgu Ulus Meydani stoji statua Ataturka na konju (Atatürk heykeli) okrenuta ka bivšem parlamentu, sa druge strane ulice.

Noćna šetnja u kraju između tvrđave i trga Ulus, ne deluje preterano prijatno. Sumnjivi likovi nalik „kraljicama noći“ i drugi, mogu da učine da se u ovom delu grada osetite nesigurno. Ipak, u velikoj većini slučajeva, osim vizuelne, druge neprijatnosti nisu zabeležene.

Gençlik Parkı

„Park mladih“

Negde između južnog, modernog dela grada i severnog, stotinak metara niže trga Ulus, na velikoj površini uređen je kompleks „Parka mladih“. Travnate površine, cveće i šumarak u kojem se nalazi nova zgrada teatra, smešteni su oko velikog veštačkog jezera sa polukružnim mostom i vodoskocima fontana koje u pravilnom vremenskom razmaku kao gejziri izbijaju iz njega. Oko jezera, tokom letnjeg perioda poređane su prućane fotelje i stolovi.

Sa druge strane mostića, nalazi se ulaz u Luna park (ulaz košta oko 0,5 evra). Ako odlučite da se oprobate na jednoj od mnogih vrteški ili ringišpila, za svaku vožnju platićete još toliko. Interesantno je da u parku postoji obezbeđenje, koje vodi računa o tome da mladi koji se ovuda šetaju ne ispoljavaju prekomernu dozu intimnosti između sebe (preterano grljenje i ljubljenje, na primer) i u tome ih prišavši klupi, opominju. Takođe, ležanje na klupi nije dozvoljeno. U blizini parka nalazi se ankarsko zdanje Opere (Devlet Opera), a nešto dalje i Etnografski muzej.

Anadolu Medeniyetleri Müzesi

Muzej anadolijskih civilizacija

Godine 1997, Muzej anadolijskih civilizacija proglašen je najboljim muzejem Evrope. I zaista, muzej smešten u osmanlijskom bedestenu (tržnici) iz XV veka, sa nevelikom, ali odlično odabranom i hronološki poređanom postavkom koja obuhvata područje Anadolije i datira počev od 7000. godine pre naše ere, sve do turskih osvajanja (XI vek), jedno je od mesta u Ankari koje ne bi trebalo propustiti.

Počev od jednog od najstarijih pronađenih neolitskih naselja na svetu - Čatalhojuka (Çatalhöyük): http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2016/07/turska-najcuvenije-neolitsko-naselje-na.html fantastične ostavštine Hetita - savremenika egipatskog faraona Ramzesa II, Urarti civilizacije istočne Turske, Gordiona - prestonice kraljevine Frigije (gde je presečen „gordijev čvor“), ali i Karije daleko na jugu Anadolije, sa čuvenim mauzolejem, sve do ostavštine antičkih Grka i Rimljana, u ovom muzeju videćete skupture, figurine, upotrebne predmete od keramike, metala i stakla, kao i čitave drvene kapije u duborezu stare par hiljada godina, koje možde niste videli ni na jednom drugom mestu.

Tu su i cilindrični, kameni kraljevski pečati, ali i glinene pločice stare par hiljada godina, ispisane klinastim pismom sa dokumentima o na primer - venčanju i o razvodu braka, sa svedocima, sudskim presudama i ugovorima o kupoprodaji kuće. Ovi prastari dokumenti pružaju važan uvid o tome da su u starom veku, prilikom venčanja i razvoda, mesopotamske žene bile jednake sa svojim muževima, te da su oba čina bila plod obostranih želja supružnika.

Predivni, kameni mesopotamski reljefi, lavovi – čuvari drevnih palata, originalna „Lavlja kapija“ iz hetitske prestonice Hatuše (na 1250 m nadmorske visine, istočno od Ankare), ali i prikazi čuvenih hetitskih ratnih dvokolica (koje su kasnije iskopirali drevni Egipćani), predstavljaju neke od najupečatljivijih eksponata ovog interesantnog muzeja koji posećuje veliki broj domaćih i stranih turista.

Od muzeja uzbrdo, ulica vodi direktno do ulaza u ankarsku tvrđavu. Usput možete pogledati neke od radnji u Çıkrıçılar Yokuşu Sokaku.

INFO: Ulus Dolmuşları, Doğanbey, Gözcü Sokak 2 / Utorak - nedelja: 8.45 - 17.15 h / Ulaznice: oko 8 evra

Ankara Kale (Hisar)
Ankarska tvrđava

Par minuta pešice uzbrdo od Muzeja anadolijskih civilizacija, dovešće vas do ulaza u Ankarsku tvrđavu. Prvobitne vizantijske zidine iz VII veka, dograđivane u IX veku, mogu se pogledati tokom dana prolaskom kroz glavnu kapiju - „Prst kapiju“ (Parmak kapisi), ili „Sat kapiju“ (Saatli Kapi).

Prošavši kroz ulaz, naći ćete se u ulici Kalekapisi Sokak, u kojoj se nalaze interesantni restorančići i renovirana osmanlijska vila, sada Angora House Hotel. Osim njih, u unutrašnjim delovima tvrđave (Iç Kale) nalaze se većinom prilično oštećene kuće u kojima mahom živi siromašnija populacija ovog dela grada, radnje sa suvenirima i ne naročito interesantna, najstarija džamija Ankare - Alaettin camii.

Ukoliko nastavite uzbrdo do „Istočne kule“ (Şark kulesi), „Bele kule“ (Ak Kale) na severnom delu zidina, ili Južne kapije (Güney Kapı), popećete se na najviši deo tvrđave i videti Ankaru kao na dlanu. Interesantno je da kada su Vizantijci, a kasnije i Turci zidali zidine tvrđave, u njih su na mnogim mestima ugrađivali i kamene stubove, i druge delove porušenih starorimskih građevina. Ostaci iz ovog perioda danas se nalaze u severozapadnom delu grada, nešto dalje od podnožja same tvrđave.

Ispod zidina, pored tezgi sa različitim začinima i sušenim voćem, ulica nizbrdo ka jugu vodi pored modernog muzeja smeštenog u karavansaraju iz XVI veka - Çengel Han Karavanseray - Rahmi M. Koç Müzesi (unutar muzeja, u unutrašnjem dvorištu postoji lep restoran i kafeterija). Još niže, u bivšem konaku za putnike iz XVIII veka - Hanu pirinča (Pirinç Han), nalazi se bazar starih stvari. Neobrađeni pamuk, tek ostrigana vuna, osušeni plodovi često neprepoznatljivi, mogu se videti u uličicama nizbrdo od zidina tvrđave.

Južno od tvrđave nalazi se jedna od retkih seldžučkih džamija u Ankari - Ali Şerafettin (Arslanhane) Camii iz XIII veka, sa drvenim stubovima i predikaonicom od orahovine, otvorena samo za vreme molitve.

U okolini...
Starorimsko nasleđe

U podnožju, zapadno od tvrđave nalazi se Džamija i turbe Hadži Bajram Velija (Haci Bayram Camii), sa travnatom površinom na kojoj borave golubovi, te se zbog toga i naziva „Ostrvce za hranjenje golubova“ (Güvercin Yemleme Adası). Pored džamije se nalaze delimično očuvani ostaci ruševina rimskog Hrama Avgusta i Rima (Ağustos ve Roma Vabedi). Stotinak metara dalje, na skveru sa zelenilom postavljen je veliki rimski stub - Jülianüs Sutünu, spomenik podignut u znak posete rimskog imperatora Julija Apostata Ankari, iz 362. godine naše ere.

Zapadnije od tvrđave i kompleksa džamije na velikom, nenaseljenom placu izvode se velika arheološka iskopavanja. Pored rimskog amfiteatra, pronađen je značajan kompleks rimskih termi (Roma Hamamları) imperatora Karakale (čiji se veliki kompleks kupatila nalazi i južno od Koloseuma, u Rimu). Iako su iskopavanja još uvek u toku, moguće je ući i pogledati ovaj kompleks (severno od Ulus skvera, desetak minuta peške ulicom Çankırı Caddesi).

ANKARA INFO

KAKO STIĆI
Od Istanbula do Ankare ima oko 450 km odličnog autoputa. Može se stići i vozom, od istanbulske železničke stanice Hajdarpaša. Sa oba istanbulska aerodroma (Atatürk i Sabiha Gökçen), do Ankare svakodnevno poleću avioni (let traje oko 45 minuta).

GDE ODSESTI
Predlog za solidan i jeftin smeštaj u starom delu grada predstavlja Sahinbey Hotel, koji se nalazi par minuta peške od podnožja tvrđave (Alataş Sokak - Hisarpark Caddesi, Ulus). Iako osoblje mahom slabije govori engleski, a sobe se nalaze veoma blizu susedne zgrade u kojoj su radionice sa šivaćim mašinama (tokom dana je poželjno da držite zavese zatvorenim), za one koji ostaju 2 – 3 dana, hotel ima i mnoge dobre strane. Doručak na vrhu hotela, sa pogledom na grad je odličan, sobe su pristojne (imaju a/c), kao i kupatilo (n/d je oko 25 evra, po osobi).

KAKO SE KRETATI KROZ GRAD
Ankara je veliki grad. Ipak, najvažnija mesta u starom delu grada možete obići pešice. Za ostale delove grada koristite autobuse. U gradu postoje dve linije metroa: crvena i zelena. Izgrađene 1996. godine, nisu od naročite pomoći turistima, s obzirom da (osim par stanica crvenog metroa) ne prolaze kraj turističkih atrakcija. Bolja situacija biće kada i preostale linije koje se grade, budu u funkciji.

HRANA
Ukoliko želite solidan ručak po pristojnoj ceni, izaberite neku od taverni u starom delu grada, niže kapije tvrđave (u ulici ispod muzeja Rahmi M. Koç Müzesi – Koyunpazarı Sokak). U novom, južnom delu Ankare nalazi se veliki broj restorana, za svačiji izbor i džep.

ŠTA PAZARITI

Najinteresantnije i najautentičnije suvenire možete kupiti u Muzeju anadolijskih civilizacija: kopije figurina iz muzeja, privesci i lančići od srebra i bižuterije sa motivima muzejskih eksponata, šolje, razglednice i slično. U uličicama južno od kapije tvrđave, možete kupiti nakit od srebra i poludragog kamenja, začine i sušeno voće, svežu kanu za kosu, ćilime, itd.

INFO
U turist birou, u Gazi Mustafa Kemal Bulvari 121, možete dobiti besplatnu mapu grada.

Ankara, tipični anadolijski ručak u lokalnoj kafani - restoranu: jagnjetina, pirinač i salata od paradajza, sa paprikom (ljutom ili ne), i ajran (nalik retkom jogurtu) / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved