UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: TURSKA / Side i Manavgat

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Turkey (ISBN 978-86-7722-422-6), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

MEDITERANSKA OBALA
Akdeniz kıyılarında

Mediteranska obala Turske zvanično počinje na mestu gde se prestaje prelepo, šumovito i stenovito Likijsko poluostrvo na zapadu (Antalija), i završava na krajnjem istoku Mediterana, granici sa Sirijom.

Turistički najrazvijeniji deo mediteranske obale svakako je onaj najzapadniji – između Antalije i Alanje. U ovom delu, u blizini autoputa nalazi se i najveći broj arheoloških nalazišta iz antičkog perioda. Tek na krajnjem istoku, oko mesta Hataj (drevne Antakije) ljubitelji antike i antičke istorije pronaći će ponešto za sebe. U odnosu na zapadni deo mediteranske obale, turizam u predelima istočno od Alanje nije naročito razvijen i posećen je pretežno od strane domaćih turista.

Počev od Antalije, u smeru ka istoku Turske krajolik čine ravnice sa planinskim vencem Taurus (Toros Dağları) daleko u pozadini, isušenim močvarnim terenima sa trskom i kilometrima dugim peščanim plažama. Osim izuzetno visoke vlažnosti vazduha, tokom letnjeg perioda mediteranska obala Turske može se pohvaliti i nekim od najviših temperatura u zemlji.

SIDE

Pre nego što je krajem XX veka, selo Selimije (Selimiye) sa velikim antičkim lokalitetom po imenu Side postalo turistička meka mediteranske obale Turske, 7 km udaljen gradić po imenu Manavgat (u kopnu) bio je centralno mesto ove oblasti. Danas je međutim obratno, naročito tokom letnjeg perioda. U Manavgat, udaljen par kilometara od obale mora turisti koji letuju u Sideu dolaze na par sati da se rashlade, vide čuvene vodopade, ili na ručak.

Nekada seoce, Side je danas jedno od mnogih, turistički razvijenih letovališta na dugoj peščanoj obali između Antalije i Alanje. Centar mesta nalazi se tik uz ogromno antičko arheološko nalazište, iza velikog amfiteatra, na nevelikom poluostrvu dužine oko 900, a širine 400 metara. U ovom delu nalaze se kafei i restorani, prodavnice odeće i začina, i slično. Levo i desno od poluostrva kilometrima se pruža duga, peščana plaža, sa hotelskim kompleksima kojima kao da nema početka, ni kraja.

Između starog dela gradića na kraju poluostrva i potpuno novog dela (nekadašnjeg sela Selimije), duž novih saobraćajnica sa apartmanima i hotelima morate proći kroz već pomenuti, veliki antički lokalitet. Na samom kraju nalazi se amfiteatar i 12 metara visoka, lučna, monumentalna kamena kapija rimskog imperatora Vespazijana iz III veka naše ere, sa danas praznim nišama u kojima su nekada stajale statue. Interesantno je da kroz ovu kapiju vodi jedina ulica u smeru ka centru starog Sidea. Nakon prolaska kroz kapiju, sa leve strane izdiže se rimski amfiteatar.

Ulaz vozilom u stari deo grada delimično je kontrolisan. Pre početka glavne pešačke ulice koja vodi pravo ka moru, nalazi se rampa koja je tokom većeg dela dana spuštena. Čuvari koji pretežno propuštaju samo dostavna vozila, dozvoliće prolaz ukoliko im kažete da ste gost nekog od hotela / pansiona u najužem starom, gradskom jezgru.

Side (što znači: nar), osnovali su starogrčki kolonisti u VII veku pre naše ere. Mesto je doživelo procvat kao luka u kojoj se trgovalo robljem, vinom i začinima sa Istoka, čuvenom purpurnom bojom koja se dobijala iz školjke (murex) i staklom. Gusarenje je takođe bilo redovna pojava. Grad su u narednim vekovima osvajali Lidijci, Aleksandar Veliki, Persijanci, Feničani, Rimljani, Vizantijci i Arapi. Godine 1150. većina Sidea je srušena u zemljotresu, a u isto vreme ove predele osvojili su Turci Seldžuci.

Amfiteatar i okolina ...

Rimski amfiteatar u Sideu izgrađen u II veku naše ere, mogao je da primi između 15.000 i 20.000 gledalaca i jedan je od najvećih i najbolje očuvanih u ovom delu Mediterana. Možete pogledati njegovu unutrašnjost, sa lukovima i prolazima iza dela za publiku, i donekle očuvanim proscenijumom (scenom).

Pored amfiteatra, dokle van pogled seže nalaze se ostaci nekadašnjeg antičkog grada. Ukoliko imate vremena za istraživanje nalazište, na napuštenoj poljani primetićete ostatke velike Agore (sa nekadašnjom pijacom robova) i akvaduktom u pozadini. Iza prvog dela vide se i ostaci drugog dela agore, vizantijske bazilike, a bliže obali mora i ostaci gradskih zidina.

INFO: U centralnom delu istorijskog poluostrva, svakodnevno, 9 - 19.30 h, oko 5 evra

Arkeoloji Müzesi / Arheološki muzej

Ako od amfiteatra krenete ka kopnenom delu grada, prođete kroz Vespazijanovu kapiju pored rimske fontane posvećene carevima Titusu i Vespazijanu, nakon stotinak metara sa leve strane videćete ulaz u Arheološki muzej Sidea (Arkeoloji Müzesi, čita se: ”Arkeoloži muzesi”).

Smešten u zdanju nekadašnjeg rimskog kupatila iz V veka, u muzeju Sidea smeštena je većina onog što je pronađeno u neposrednoj okolini. U dvorištu muzeja, u senci palmi nalaze se kameni sarkofazi, delovi stubova, kapiteli sa urušenih stubova, dok se u unutrašnjem delu u nekoliko prostorija mogu videti predmeti od stakla, reljefi sa sarkofaga, amfore, posmrtni ostaci iz grobnica, statue i biste rimskih bogova i običnih građana, figurine i nakit – svi iz rimskog perioda.

INFO: Na prilazu istorijskom poluostrvu, svakodnevno, 9 -18 h, oko 5 evra

Apollon Tapınağı / Apolonov hram

Na samom kraju istorijskog poluostrva, nadomak nekadašnje antičke luke a danas marine za jahte i jedrenjake, nalazi se simbol Sidea i verovatno jedno od najslikanijih mesta. Ostaci mermernog, Apolonovog hrama, oko čijih se razrušenih delova danas veru radoznali turisti, sagrađeni su u doba rimske dominacije ovim prostorima. Turci tvrde da je Marko Antonije zaprosio Kleopatru upravo u ovom hramu. Kasnije su otišli u Alanju.

Danas je pet preostalih korintskih stubova Apolonovog hrama osvetljenih tokom noći, idealno mesto za sastanak turista pre odlaska u noćni život. Pre sumraka, ovo mesto je popularno među onima koji vole da posmatraju romantičan zalazak sunca.

U okolini ...

Manavgat Şelalesi / Vodopadi Manavgat

Turisti koji letuju u Sideu, organizovano ili u sopstvenom aranžmanu obično posete i obližnje mesto Manavgat. Iako na prvi pogled ne deluje atraktivno, gradić se nalazi se na istoimenoj reci koja u severnom delu na nekoliko okuka pravi manje i veće slapove. Kraj najvećih od njih – vodopadima Manavgat, postoji turistički kompleks sa restoranom, kafeom i suvenirnicama, gde se tokom letnjeg perioda tiska veliki broj ljudi.

Nizvodno, bliže centru Manavgata ispod jednog od mostova usidreni su drveni brodići sa ciradom umesto krova, ali i veći drveni guleti (turski jedrenjaci). Većina njih plovi rekom i razvozi turiste na turama po gradu i okolini.

Severno od vodopada nalaze se ostaci starog, kamenog mosta i rimskog akvadukta (jednog od mnogih u ovom delu Turske). I danas, kao u antičkom periodu, voda se putem akvadukta doprema iz Manavgata u Side.

Nastavite li još severnije, dospećete u kanjon Nacionalnog parka Ojampinar (Oyampinar), koji se nalazi kod brane veštačkog jezera (moguće je provozati se brodom kroz kanjon).

INFO: Manavgat vodopadi nalaze se severno od centra mesta., 8.30 - 19 h, oko 2 evra

Ukoliko od SIdea krenete autoputem ka Antaliji, možete posetiti još tri izuzetno interesantna mesta, arheološka nalazišta Aspendos (najočuvaniji starorimski amfiteatar na svetu) i mesto čuvene rimske agore - Perge. U šumarku u kopnenom delu, skrivenı huče predıvnı tirkizni Kuršunlu vodopadı (Kurşunlu Şelalesi): http://umetnostputovanja.blogspot.rs/2017/01/turska-izmeu-antalije-i-alanje-perge.html