UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: TURSKA / Likijsko poluostrvo

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Turkey (ISBN 978-86-7722-422-6), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

U središnjem delu sredozemne obale Turske, nalazi se veliko Likijsko poluostrvo (na turskom - Tekke), po mnogima jedan od najlepših delova turske obale, sa takozvanom „Tirkiznom obalom“ (Turquoise coast). Priroda koja obiluje prelepim pejzažima stenovitih planina, beskrajnim borovim šumama sa kanjonima i klancima koji se spuštaju strmo ka obali mora, šljunkovitim i peščanim plažama predstavlja veliki kontrast u odnosu na gotovo pusti predeo oko Antalije i turistički razvijena mesta, istočno od nje.

Na Likijskom poluostrvu nalaze se i neki od najpoznatijih, antičkih arheoloških nalazišta, najviše onih koje su ostavili čuveni Likijci. Hrabar i nezavisan narod visokih standarda življenja, razvijene demokratije i sa prihvaćenim starogrčkim kanonima u oblasti umetnosti, na ovim prostorima živeo je u jednom periodu tokom starog veka. Širom poluostrva možete videti njihove grobnice u stenama (Myra, Fethiye, Dalyan), centar nihove federacije (Xantos), sarkofage (Olympos, Uçagiz-Simena, Kaş) i luku (Faselis).

Za one koji put Likijskog poluostrva kreću po prvi put, ovaj deo turske obale može se opisati kao mešavina jadranskog i grčkog primorja, sa tirkiznim morem i rekama koje teku sa planina, kroz borove šume i kanjone, uz arheološka nalazišta kojima se ne zna broj.

PATARA

Od turističkog mesta Kalkan, do čuvene plaže Patare ima 17 km. Oko 6 km pre plaže postoji skretanje sa magistralnog puta, kojim posle 3 km prvo stižete do sela Gelemiš (Gelemiş), a zatim nastavljate dalje ka moru. Oko kilometar, dva pre same obale, vozila zastaju na rampi na kojoj se naplaćuju ulaznice, jer osim do plaže ovuda kolima prolazite i kroz arheološki lokalitet – antičku Pataru.

Arheološki lokalitet Patara

Nekada davno, u II veku pre naše ere Patara je važila za najvažniju luku Likijske federacije. U grčkim legendama, bila je mesto na koje se bog Apolon tokom zimskog perioda sklanjao od hladnoća planina centralne Grčke i samo zbog blage klime Patare tokom tri meseca napuštao proročište u Delfima. U IV veku naše ere, u Patari se rodio Sveti Nikola, alias Deda Mraz.

Iskopavanja na velikom području oko kilometar od peščane plaže, još uvek traju. Za sada su pronađeni: amfiteatar (nekadašnji parlament) sa 34 reda sedišta, dva kompleksa rimskih termi, Hram boginje Atine, veliko stovarište za žito koje je podigao car Hadrijan, ostaci navodno najstarijeg svetionika na svetu, veliko rimsko groblje, ulice sa putokazima napisanih na grčkom jeziku, itd.

Najbliže arheološkim ostacima, na putu do plaže proći ćete pored trijumfalne kapije koju je 100. godine naše ere sazidao rimski guverner Metius Modest, kao deo akvadukta koji je izvorsku vodu sa obližnjih planina dopremao u grad.

Patara Plajı / Plaža Patara

Velika plaža Patara (na turskom: Ovagelemiş), do ušća reke Agzi duga je oko 9 km (čitav deo obale ukupno - 18 km). Jedna od najvećih, peščanih plaža na turskoj obali poznata po tome što se u dubokom pesku tokom proleća legu velike morske kornjače (Caretta Caretta). U ravničarskom predelu iza plaže, na dinama raste trska, a nešto dalje delovi krajolika poprimaju odlike močvare.

Plaža u Patari važi za jedno od poznatijih dnevnih kupališta kako lokalnog stanovništva, tako i mnogobrojnih turista koji tokom letnjeg perioda preplave kako parking, tako i samu plažu, tj. njen južni deo – najbliži ulazu.

Zbog kornjača i njihovih jaja skrivenih ispod peska plaže, kao i zbog nenaseljenosti ovog područja, na samoj plaži osim drvene kafeterije u samom južnom delu (kod ulaza), ne postoje nikakvi sadržaji. Najveća gužva je u južnom delu plaže.

INFO: 9 - 19.30 h / oko 3 evra

XANTOS

U antičkom periodu, grad Ksantos na istoimenoj rečici (danas se na turskom zove Ešen - Eşençayı), bio je prestonica i mesto velike skupštine Likijske federacije. Likijci su svoj grad nazivali Arnna, a Rimljani ga prozvali imenom kojim ga mi danas nazivamo. Zbog svoje istorijske važnosti, Ksantos je danas deo UNESCO-ve svetske kulturne baštine.

Veoma ponosan likijski narod, dva puta je u toku svoje istorije radije uništio grad izvršivši kolektivno samoubistvo, nego da svoju slobodu pokloni osvajaču, jednom 545. godine pre naše ere tokom opsade od strane Persijanaca, a drugi put 42. godine pre naše ere, kada su im Rimljani uveli takse preko potrebne za finansiranje rimskih osvajanja. Ipak, drugi put, njih 150 uspelo je da preživi, te im je čuvši od svojih vojnika priču o Likijcima, lično Marko Antonije pomogao da obnove grad.

Osam kilometara nakon odvajanja puta za Pataru, u smeru ka severu (mestu Fetije), sa leve strane nalazi se selo Kinik (Kınık). Skrenuvši levo i prošavši kroz celo mesto, ugledaćete putokaz za Ksantos. Već na putu ka vrhu brdašca, sa obe strane videćete arheološke ostatke iz perioda Likije, stare Grčke i Rima. Jedno od prvih, sa leve strane uspona jeste Vespazijanova kapija iz I veka naše ere. Kada se popnete do vrha, sa desne strane nalazi se kućica u kojoj se kupuju ulaznice i ostatak lokaliteta, dok se sa leve nalazi glavni deo arheološkog nalazišta.

Jedna od svakako najslikanijih fotografija Ksantosa jeste rimski amfiteatar, iza kojeg se naziru interesantne likijske grobnice. Umesto da je uklesan u steni, ili stoji na zemlji, sarkofag u obliku kućice likijskog princa po imenu Kerej (Kerei) iz V veka pre naše ere, stoji na stubu visokom 8,8 metara, sa reljefno dekorisanim frizom. Veruje se da je dekoracija u vidu čudesnih bića i sirena, bila vrsta poklona koji su preminulom posvećivali članovi porodice. Ovakav vid sahranjivanja pronađen je samo u Ksantosu. Originale frizova još 1838. godine u Britanski muzej u Londonu odneo je ser Čarls Felous (Sir Charles Fellows).

Desno od sarkofaga princa Kereja nalazi se stub takođe iz V veka pre naše ere, kojem je dat naziv „Spomenik Harpiji”. Na vrhu stuba je tron u obliku lava visok 11 metara, sa statuom princa Kereja.

U severoistočnom delu nalazišta, na kamenom postolju stoji veliki stub – mauzolej iz V veka pre naše ere. Čitav stub ispisan je tekstom na likijskom i na grčkom jeziku. U pitanju je najduži tekst ikada pronađen na likijskom jeziku, koji opisuje avanture princa Kereja. Na lokalitetu je pronađeno još nekoliko grobnica na stubovima, ali se mnoge od njih danas nalaze u Britanskom muzeju.

INFO: 9 - 19.30 h / oko 2 evra

LETOÖN

Par kilometara južno od Ksantosa, na kraju sporednog puta među kukuruzištem i delom močvarnom terenu, nalazi se još jedan lokalitet iz antičkog perioda. Još u VII veku pre naše ere, na ovom mestu bio je sagrađen prvi hram Boginji - majci. Danas se na lokalitetu nalaze ostaci tri hrama posvećena boginji Leto (iz II veka pre naše ere) i njenoj deci: Artemidi (V – IV vek pre naše ere) i Apolonu (I vek pre naše ere), sa veoma očuvanim podnim mozaikom.

Prema starogrčkoj legendi, nimfa po imenu Leto doletela je na ovo mesto sa planine Olimp kako bi zaštitila njene bebe, blizance Apolona i Artemidu, od Zevsove ljubomorne žene Here. Lokalni pastiri su pokušali da je isteraju, ali je ona došla u pratnji prijatelja - vukova, na grčkom: lykos, zbog čega je čitava oblast dobila ime Likija („zemlja vukova”). Kada je zle pastire pretvorila u žabe, Leto, Apolon i Artemida postali su vodeći bogovi Likije.

Osim za Grke, svetilište Leton bilo je religiozni centar i Likijaca, a kasnije i Rimljana. Pored hramova i likijskih grobnica, na lokalitetu možete videti ostatke antičkog amfiteatra (II vek pre naše ere) prvobitno podigutog u religiozne svrhe, kao i delove vizantijske bazilike. Danas se većina stubova antičkih hramova nalazi u vodi - močvari obrasloj trskom, po kojoj skakuću žabe i plove patke.

Zajedno sa arheološkim nalazištem Ksantos, 1988. godine Letoon je uvršten na listu UNESCO-ve svetske kulturne baštine.

INFO: 8 - 19.30 h / oko 3 evra