UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: TURSKA / Pamukkale (Pamukale)

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.
*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Turkey (ISBN 978-86-7722-422-6), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

PAMUKKALE

”Pamučna tvrđava”

Oko 300 kilometara severoistočno od Bodruma, 200 kilometara severno od Marmarisa, i samo 20 kilometara od velikog, oblasnog grada Denizlija, u brdima kopnenog dela jugozapadne Anadolije na oko 300 m nadmorske visine nalazi se prirodni fenomen po imenu Pamukale (na turskom: Pamukkale).

U prevodu sa turskog, naziv „pamuk kale” znači „pamučna tvrđava”. Sastoji se iz kaskadno poređanih terasa sa bazenima kalcijum bikarbonata, nastalih prilikom aktivnosti podzemnih vulkana, pre oko 15 000 godina. Beli bazeni sa zamućenom vodom po čijim plićacima možete gaziti kao po puding prahu, nastali su zbog hemijske reakcije koja je brdo pretvorila u prepoznatljivu belu površinu, i koja se vidi i izdaleka. Za one koji se u hemiju razumeju više, formula ove reakcije je: Ca (HCO3) + O2 = CaCO + CO2 + H2O.

Turska je veoma bogata mineralnim izvorima i različitom rudom (naročito zlatom). Samo u okrugu Denizli u kojem se nalazi Pamukale, postoji 17 izvora termalnih voda čija temperatura na izvoru varira od 37 do čak 90º C.

Kompleks Pamukale može da se podeli na pet celina. Prvi deo čine već pomenute, bele terase - travertine sa bazenima; drugi deo je takozvani “Kleopatrin bazen”, sa banjskom vodom temperature od 35º C; treći deo Pamukala je arheološko nalazište iz antičkog, rimskog perioda – Hierapolis, koji je u II veku pre naše ere sagradio pergamonski kralj Eumenes; četvrti deo čini mali muzej sa predmetima pronađenim na lokalitetu i okolini; peti deo je nekropola – veliko antičko groblje Heirapolisa, na zapadnom ulazu u kompleks.

Za obilazak Pamukala, odvojite nekoliko sati. Čitav kompleks je 1988. godine proglašen je delom UNESCO-ve svetske prirodne i kulturne baštine.

TERASE SA BAZENIMA (travertine)

Pre nego što kročite na belo tlo i uputite se prema travertinama - kaskadnim bazenima, morate izuti svoju obuću. S obzirom da ie tokom letnjih meseci temperatura vazduha blizu 40-tog podeljka, prva pomisao je da zbog vreline kamena nećete moći da hodate bosi. Međutim, zahvaljujući svom hemijskom sastavu bela stena sasvim je prijatno mlaka.

Prvi dodir stopala sa dnom belog bazena potpuno je neočekivan - kao da je prekriveno puderom prahu ili prahom pudinga od vanile. Samo određen broj bazena popunjen je vodom, dok su ostali prazni. Turci su na Pamukalama napravili sistem za doziranje protoka vode od samog izvora do belih bazena. Ukoliko bi pustili da voda teče prirodno, bazeni bi se vremenom prepunili i eventualno urušili, te bi ovo čudo prirode izgledalo manje atraktivno.

HIERAPOLIS (i nekropola)

Na vrhu brda sa belim „bazenima”, na dužini od oko 2,7 km i širini od oko 600 m, nalaze se ostaci antičkog grada / banje. Iza „Kleopatrinog bazena” možete videti (i posetiti) izuzetno očuvan amfiteatar, a u okruženju i još neke građevine. Tu su ostaci rimskih kupatila, gimnazijuma (vežbaonice) i biblioteke, Apolonov hram, svetilište posvećeno bogu Plutonu, Trijumfalna kapija, kao i veliko antičko groblje (nekropola) na zapadnom obodu lokaliteta.

Nekropola Hierapolisa smatra se jednom od najvećih i najočuvanijih antičkih grobalja u Turskoj. Šetajući putem ka zapadnom izlazu iz kompleksa, videćete preko 1200 grobnica - sarkofage, kućice koje podsećaju na male hramove. Tu su i kružni tumulusi, sagrađeni uglavnom od krečnjačkog kamena. Na groblju su u antičkom periodu sahranjivani ne samo stanovnici grada, već i posetioci, bolesnici koji su dolazili u banjsko lečilište u potrazi za ozdravljenjem, ali ga na žalost nisu pronašli.

MUZEJ

Muzej Pamukala smešten je 1984. godine u zdanju nekadašnjih rimskih termi. Osim predmeta sa lokaliteta, u muzej je doneto i sve ono što je pronađeno u široj okolini, iz perioda počev od Bronzanog doba, do kraja starog veka.

Muzejska postavka podeljena je na tri dela: galerija sarkofaga i statua (bogovi: Dionis, Asklepije, Pan i Demetra, na primer), galerija malih predmeta i sitne plastike (činije, figurine, idoli, stakleni pehari, pečati i slično, iz 4000-godišnje istorije ovog kraja) i galerija ostataka pronađenih u okviru antičkog teatra (reljefne dekoracije sa likovima Apolona, Artemide i Dionisa, ali i krunisanja rimskog cara Septimija Severa, na primer). Ispred muzeja, na travi leže delovi stubova i ostaci nekadašnjih građevina Hierapolisa.

KLEOPATRIN BAZEN

U posebno ograđenom i zelenilom oplemenjenom prostoru, nalazi se bazen za koji se tvrdi da je svojevremeno, u I veku pre naše ere lično egipatska kraljica Kleopatra naredila da se za nju sazida (dok je u ljubavi sa Markom Antonijem, pohodila ovim prostorima). S obzirom da se kupanje u banjskoj vodi ovog bazena dodatno naplaćuje, po ceni od oko 13 evra dobićete i kapu za plivanje za jednokratnu upotrebu, da pokrijete kosu.

Ušavši u bazen, moći ćete da plivate i uživate najviše dva sata, jer je toliko dozvoljeno, za šta postoji i valjan razlog. Visoke letnje temperature će vam brčkanje u Kleopatrinom bazenu izdaleka učiniti izuzetno primamljivim, ali budite na oprezu jer je banjska voda često toplija od temperature vazduha i iznosi 37º C.

Najveću čar kupanja predstavlja činjenica da boraveći u bazenu sve vreme plivate između srušenih antičkih stubova i njihovih kapitela, kojima je nekada bio okružen sam bazen, a koji su se od starog veka do danas, našli u vodi.

KAKO STIĆI: Postoje dva ulaza u kompleks Pamukale. Jedan od njih nalazi se u podnožju brda sa belim bazenima (desno od jezera po kojem plove labudovi i patke), i u njega možete ući isključivo pešice. Ako u Pamukale uđete na ovom mestu, morate se uspeti na vrh platoa sa kaskadama, ali će vam u tom slučaju Kleopatrin bazen i arheološki ostaci Hierapolisa biti bliži. Drugi ulaz u Pamukale je kolski ulaz. Nalazi se sa zapadne strane, na vrhu brda gde postoji i veliki parking. Nakon ulaska, možete se opredeliti da vas minibus (saobraća na svakih 15 minuta) putem kroz antičko groblje odveze do oko 2 km udaljenih belih travertina i Kleopatrinog bazena, ili lokaliet obići pešice.

RADNO VREME: Svakodnevno, 8 - 19 h

ULAZNICE: Ulaznica obuhvata posetu većem delu kompleksa - Hierapolisu i nekropoli, i košta oko 12 evra. Dodatno se plaća parking za automobil (oko 2 evra), ulaz u muzej (oko 2 evra, 9 - 12.30 i 13.30 - 18.45 h), kao i plivanje u „Kleopatrinom bazenu” (oko 15 evra).

U okolini ...
Sedam kilometara južno od Pamukala, nalazi selo Karahayit i u njemu čuvena banja sa „crvenom vodom” („Kırmızi Su”), banjskom vodom temperature od 55 stepeni.