UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: TURSKA / Antalija (Antalya)

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Turkey (ISBN 978-86-7722-422-6), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

ANTALYA

ANTALIJA

Mnoštvo novih solitera duž par kilometara duge litice iznad mora, prva je slika Antalije za one koji u grad stižu avionom. Veliki grad i turistički centar, nalazi se u ravnici podno planinskog venca Taurus (Toros Dağları), u samom korenu šumovitog Likijskog poluostrva. Počev od Antalije, pejzažom preovlađuju isušeni močvarni tereni sa trskom, plantaže voća i duge peščane plaže.

Iako najstariji pronađeni ostaci datiraju iz nešto ranijeg perioda, u II veku pre naše ere Antaliju je zvanično osnovao pergamonski kralj Atalos II i grad nazvao po sebi - Attaleia. Pre smrti, Atalos II je grad zaveštao tada narastajućem Rimskom carstvu.

Antalija se pominje i u Bibliji, u vezi sa propovedima Svetog Pavla poreklom iz Tarsusa (520 km istočno od Antalije), koji je pohodio ovim prostorima u I veku. Kasnije, grad je bio u posedu Vizantije, prešao u ruke Turaka Seldžuka, a zatim i Osmanlija, da bi nakon Prvog svetskog rata, sve do 1923. godine i osnivanja Turske republike, antalijskom regijom vladali Italijani.

Na prilasku gradu, primetićete da je Antalija velika metropola koja mahom živi od turizma i poljoprivrede (plantaže citrusa i banana nalaze se svuda u okruženju). Iako su apartmani u soliterima 50-ak metara iznad obale mora mahom u vlasništvu domaće klijentele i imućnih Rusa, u Antaliji živi i veliki broj stalnog stanovništva - njih skoro dva miliona.

U Antaliji - gradu na steni, letuje izuzetno veliki broj stranaca. Do nedavno, najčešći gosti bili su Rusi i Izraelci, ali su se stvari unekoliko promenile. Turisti najčešće odsedaju u luksuznim hotelima duž elegantnih avenija sa palmama, oko kojih ne postoje naročiti sadržaji, ali koji imaju gotovo sve, uključujući bazene i vodene parkove, jer je more u odnosu na visinu antalijske stene, najčešće prilično daleko. U nekim od boljih hotela postoje i liftovi kojima se možete spustiti do obale, te umesto u bazenu provesti vreme na improvizovanim stenovitim hotelskim plažama, kraj mora.

Na levom i desnom obodu grada, na početku i kraju velike stene nalaze se dve izuzetno dugačke plaže – na istoku peščana Lara, a na zapadu pretežno šljunkovita, skoro 5 km duga Konjalti (Konyaaltı, na turskom “ispod (grada) Konje” – geografski gledano, skoro da je tako).

Obe plaže nalaze se na priličnoj udaljenosti od centra. Paralelno sa njima, kilometrima su poređani kompleksi manjih i većih hotela. Dok su na Lari hotelski kompleksi smešteni na samoj plaži, gde god da ste smešteni na Konjaltiju za dolazak na plažu morate preći veliku ulicu Kenan Evren Caddesi, magistralu kojom se sa zapada ulazi u grad. Ulica prolazi čitavom dužinom plaže, zbog čega je meštani nazivaju i „ulica Konjalti“ („Konyaaltı Caddesi”).

Ako ste ljubitelj klasičnog letovanja, sa živopisnom plažom, rivom i tavernama, onda Antalija i nije mesto za vas. Ipak, osim solitera, avenija sa palmama i velikih hotela koji čine najveći deo grada, stari deo Antalije – Kaleiči (Kaleiçi) iako potpuno podređen turistima, mesto je posve drugačije atmosfere. Osim uzanih ulica sa osmanlijskim kućama iz XIX veka, na obali Kaleičija nalazi se i stara antička luka preuređena u marinu za jahte.

U istočnom delu Antalije, kao i na severu (oko 8 km u kopnu) nalaze se još dve gradske atrakcije - Duden vodopadi (Düden şelalesi) – gornji i donji, sa planinskom rekom koja se na ovom mestu uliva u more.

Düden Şelalesi - Yukari
Gornji Duden vodopadi

Regija oko Antalije prepuna je vodopada. Zahvaljujući kolosalnom masivu planina Taurus u zaleđu antalijske ravnice, mnoge reke se spuštajući se sa visina i stvarajući korito u dolini ovde ulivaju u more. Ponekad se zbog krečnjačkog terena u dolini stvore udubljenja, te reka nemajući kud, umesto svojim koritom put nastavlja obrušivši se sa vrha stene.

Jedan od najfascinantnijih vodopada u ovom delu Turske nalazi se u samom gradu i to u ne naročito zanimljivom kraju - severnom predgrađu Antalije, oko 8 kilometara od mora, i mnogi turisti i ne znaju za njih.

U glavnoj, tranzitnoj ulici Antalije koja vodi od ulaza u grad na zapadu, pa sve do izlaza ka istoku, videćete nekoliko smeđih tabli - putokaza za Gornje Duden vodopade (Duden Yukari). Gornji i donji vodopadi deo su istog rečnog toka - između njih, na svom putu do mora reka prolazi kroz predgrađa Antalije u vidu kanala.

Gornji Duden vodopadi nalaze se oko 14 km severoistočno od istorijskog centra grada, u kraškom procepu visine 20 metara. Bujno zelenilo koje ih okružuje i magla od isparenja koja se stvara, uz huku vode koja pada, u priličnom su kontrastu sa inače pretežno oskudnim i suvim krajolikom antalijske regije.

Kao u avanturističkim filmovima, na visokom delu ispod vodopada nalazi se Dilek Mağarası (“Pećina želja”) - prolaz okružen vlažnim stenama (pazite da se ne okliznete!). U pećini - tunelu videćete nekoliko otvora u steni kroz koje se pruža pogled ka spoljašnjosti, i vodu koja u mlazevima teče uporedo sa zelenim biljkama čije su izdužene vlati na nekim mestima uronile u vodu i opušteno lelujaju.

U kompleksu vodopada nalaze se kafei i riblji restoran, a čitav deo – park prirode, popularno je mesto za piknik stanovnika Antalije.

INFO: Na severnom obodu grada - iz centra pravo ka severu ulicom Kızılırmak Caddesi, koja nešto severnije postaje Yeşilırmak Caddesi. Posle par kilometara, naići ćete na tablu i skretanje ka vodopadima / 9 - 18 h / oko 2 evra.

Düden Şelalesi - Asagi
Donji Duden vodopadi

Osam kilometara južno od gornjih Duden vodopada, tok reke ponovo postaje bučan i raskošan samo 50-ak metara pre nego što će završiti u moru. Na steni visine oko 40 metara, u blizini plaže Lara voda se ponovo obrušava, ali ovog puta u more.

Iznad vodopada, na aveniji koja prolazi liticom kraj mora, preko puta solitera i apartmanskih kompleksa uređen je mali park sa klupama i delom za piknik. Najlepši pogled na vodopad doživećete ako se jednim od turističkih brodića iz marine starog dela grada (Kaleiči), provezete morem uz antalijsku stenu, sve do mesta gde se reka obrušava u more. Ulaz u park sa vodopadom je besplatan.

Kaleiçi
Stari grad Kaleiči

Za razliku od mnogih gradića centralne Anadolije u kojima možete videti očuvane osmanlijske vile iz XIX veka, na samoj obali mora nije toliko čest slučaj. Iako i u ovom delu Turske postoje primorska mesta u kojima su čitave ulice preuređene kao nekada (gradić Kaš, na primer), u starom delu Antalije koji se naziva Kaleiči (na turskom „unutar tvrđave”), restauracija je urađena u čitavom kraju.

Sve do Drugog svetskog rata Kaleiči je bio opasan gradskim zidinama (i danas deo zidina još uvek postoji, od nekadašnjih dužine oko 4,5 km). Na severnom, najvišem delu u Kaleiči se još uvek ulazi kroz danas jedinu preostalu kapiju rimskog cara Hadrijana (Hadrian Kapısı) koji je Antaliju posetio u II veku naše ere. Hadrijanova kapija iz 130. godine na turskom se naziva i “Tri kapije” ("Üç kapılar"), zbog tri identična luka iz kojih je sastavljena. Nekada su zidine Antalije krasile 22 kapije.

Unutar starog grada, renovirane osmanlijske kuće (na turskom: konak) izgledaju kao delovi muzeja na otvorenom. Veliki deo njih sada su prodavnice suvenira, restorani, ili pansioni u starinskom stilu (osim autentične atmosfere, većina gradskih pansiona mahom je jeftinija od ogromnih, novih hotela na obodu grada). Nekada je u istorijskom Kaleičiju postojalo oko 1000 kuća i kraj bio je podeljen u četiri dela.

S obzirom da su mnogo pre Turaka, Rimljani ovaj deo Antalije sazidali kao centar njihovog grada, u središnjem delu Kaleičija nalazi se izvestan broj arheoloških ostataka iz rimskog perioda. Neki od njih su delimično rekonstruisani i ograđeni.

U južnom delu, uz liticu kraj mora nalazi se 14 metara visoka, kružna kamena kula Hıdrılık Kulesi. Potiče iz II veka naše ere i pretpostavlja se da je služila kao mauzolej (prema nekim izvorima i svetionik). Ovakav, kružni oblik grobnice bio je prilično čest prilikom sahranjivanja visokih ličnosti Rima, onog vremena.

Jugoistočno od Kaleičija, pored mora se nalazi prelepi, zeleni park Karaoğlan parkı, sa drvoredima palmi i uređenim dečijim igralištima. Na delu tik uz more izbetonirana je polukružna terasa - panoramski vidikovac.

U zapadnom delu Kaleičija, stari deo grada završava se starom, kamenom kulom Kalekapısı (ili Saatkule). U neposrednoj blizini kule nalazi se prepoznatljiv minaret sa mnogih razglednica Antalije - Yivli Minare (“minaret sa cevčicama”). Visok 38 metara, sa 8 reljefnih “cevčica”, minaret je deo kompleksa Ulu džamije (Ulu Camii), ili kako se još, zbog poznatog minareta naziva - Yivli Minareli Camii. Jedna je od najstarijih građevina u centru sagrađena još 1230. godine, za vreme vladavine Turaka Seldžuka (sultan Aladin Kejkubad I) i kompletno renovirana 1373. u osmanlijskom stilu. Pretpostavlja se da je džamija sagrađena na temeljima ranije vizantijske crkve.

Pored minareta nalazi se bedesten preuređen u Etnografski muzej Antalije, takođe mali suvenir-centar. U središnjem delu veće prostorije nalaze se lutke u kostimima iz perioda Osmanlija i prikazi starih zanata, dok se duž postavke smestilo par suvenirnica u kojima možete kupiti neki od tipičnih suvenira Turske (keramiku, ćilime, preslice, nargile, itd).

Odmah pored kule Kalekapisi, nalazi se granica starog i novog dela grada, sa stanicom stare linije tramvaja (Nostalgia Tram), koji na svojoj uobičajenoj ruti kruže oko severnog oboda Kaleičija, i povezuje delove grada kraj obale na ruti dugoj 5 km.

Antalya Çarşi

Deo grada sa bazarom, prodavnicama i pijacom nalazi se severno od kule Kalekapisi, bliže ulici Kazim Özalp Caddesi (bivša Sarampol Caddesi). Šetajući ovim krajem primetićete bronzanu statua kralja Atalosa II koji je pre 19 vekova onovao grad, postavljenu 2003. godine.

Arheološki muzej u Antaliji
Antalya Müzesı

Antalijski arheološki muzej jedan je od najvažnijih muzeja u Turskoj (nakon Arheološkog muzeja Istanbula i Muzeja anadolijskih civilizacija, u Ankari). U njemu se nalaze arheološki ostaci svega što je od perioda praistorije do XIX veka pronađeno na prostorima antalijske regije, ali i mnogi drugi artefakti iz susednih regiona koji još uvek nemaju veliki i dobro opremljen muzej.

U jednoj od prostorija možete videti postavku iz praistorije, počev od fosila iz perioda pre nastanka ljudskog roda, preko kostiju i oruđa drevnih stanovnika ovog dela obale, uglavnom otkrivenih u čuvenoj Karain pećini, pa sve do malih bronzanih predmeta, mermernih statua i bista iz antičkog perioda.

Tu je i „Hol bogova”, sa statuama bogova i boginja antike iz rimskog perioda – kopijama starogrčkih (Rimljani su u velikoj meri kopirali grčke statue i postavljali ih kao ukras u svojim baštama i domovima). Deo ovih statua pronađen je na arheološkom nalazištu Perge.

U prostoriji pod nazivom „Hol imperatora” možete videti statue rimskih careva koji su vladali Mediteranom u periodu do II veka naše ere, uglavnom pronađenih na arheološkom nalazištu Perge (u muzeju postoji i posebna prostorija sa artefaktima pronađenim na ovom nalazištu). U muzeju možete videti i salu sa očuvanim rimskim sarkofazima i nekim od kamenih stela, kao i „Hol sa mozaicima” (uglavnom pronađenih širom arheoloških nalazišta na Likijskom poluostrvu), starim novčićima kovanim u mestima Perge i Side. Nešto dalje, u muzeju su izložene pravoslavne ikone iz XVIII i XIX veka, iz vremena kada je na ovim prostorima živeo veliki broj Grka.

U poslednjem delu muzeja nalazi se Etnografski muzej sa ostavštinom Turaka na ovim prostorima, od Sedžuka do Osmanlija (kostimi, oružje, knjige, ćilimi, itd). U unutrašnjem dvorištu muzeja, u bašti u kojoj možete popiti piće smešteni su uglavnom delovi kamenih blokova – stubova i frizova, iz rimskog perioda.

INFO: 1,6 km zapadno od centra, Kenan Evren Caddesi (Bulv) - Konyaaltı Caddesi / Utorak – nedelja: 8.30 - 19.30 h / oko 9 evra

Zabava

U Antaliji postoje dva akva parka: Aqualand (koji se nalazi na jugozapadnom delu Kulturparka: oko 15 evra za odrasle i 10 evra za decu) i Dedeman Aquapark (u okviru istoimenog hotela „Dedeman”), u jugoistočnom delu grada. U okviru Aqualand-a postoji i Delfinarijum, u kojem je u određeno vreme moguće plivati sa delfinima (po ceni od oko 60 evra).

U okolini...

Termessos

34 km zapadno od Antalije, u planinama istočnog dela Likijskog poluostrva, u strmoj dolini između visokih vrhova nalazi se arheološko nalazište Termesos. Antički grad na visini od oko 1050 m, pripadao je nekadašnjem Pisidijskom carstvu, koje je jedno vreme koegzistiralo sa ostalim poznatijim državicama Likijskog poluostrva i u II veku pre naše ere, sa njima se borilo za prevlast.

Termesos je poznat po kralju Solimsu koji se pominje i u Homerovoj „Ilijadi”, ali i kao jedno od retkih neosvojivih mesta za čuvenog vojskovođu Aleksandra Velikog koji je u IV veku pre naše ere osvojio većinu tada poznatog sveta.

Termesos je bio saveznik kralja Atalosa II, kao i Rimljana, ali je vremenom napušten kada je više snažnih zemljotresa uništilo akvadukte koji su stanovnike snabdevali vodom. I danas je deo nekadašnjeg grada prilično očuvan (mogu se videti delovi zidina, Hadrijanova kapija, agora, odeon, teatar, hramovi, kula, Kraljev put, grobnice, radnje i kuće, kanalizacioni sistem, itd). Arheološko nalazište se nalazi na spisku potencijalnih kandidata za prijem na listu UNESCO-ve kulturne baštine.

INFO: Zapadno od Antalije, u smeru planina i mesta Korkuteli / 8.30 - 17.30 h / oko 5 evra