UMETNOST PUTOVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . The ART of TRAVEL: TURSKA / Između Antalije i Alanje

*Tekst i fotografije na blogu deo su publikovane knjige o Turskoj (ISBN 978-86-7722-422-6), zaštićeni Zakonom o autorskim i srodnim pravima: Službeni glasnik RS, br. 104/2009 i 99/2011.

*The text and photographs on the blog are parts of the published book on Turkey (ISBN 978-86-7722-422-6), protected by copyright and related rights: Official Gazette of the Republic of Serbia, Nos. 104/2009 and 99/2011.

Vodopadi Kuršunlu / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved

Perge / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved

Rimski teatar u Aspendosu / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved

Aspendos, rimski akvadukt / Photo: Ivana Dukčević © All rights reserved

ASPENDOS

Lokalci tvrde da u je poslednjih 2000 godina, od spektakularnih gladijatorskih borbi tokom antike, sve do opera čuvenog italijanskog tenora Pavarotija teatar u Aspendosu bio svedok svim važnim događajima ugostivši njihove aktere. Kada mu se približite i potom ga posetite, moći će da se uverite da je ova građevina poznata kao jedan od najočuvanijih rimskih amfiteatara na svetu. Za ovakav ishod, teatar ima da zahvali narodima koji su ove predele osvajali i tokom duge istorije donosili odluku da ga održavaju i obnavljaju zarad sopstvenih potreba.

Gradić Aspendos osnovan je još u XII veku pre naše ere i dugo važio za prilično prosperitetno mesto. Svoj ugled duguje činjenici da je bio veliki centar u kojem se tkala luksuzna roba - ćilimi oivičeni zlatovezom i srebrom, i proizvodilo vino. Godine 333. pre naše ere, u svojim pohodima ka Istoku grad je osvojio Aleksandar Veliki, da bi nakon njegove smrti Aspendos postao deo velikog Pergamonskog kraljevstva.

Teatar u Aspendosu sazidan je u drugoj polovini II veka, za vreme vladavine rimskog cara Marka Aurelija. Arhitekta rimskog amfiteatra bio je Grk - Kseno (što inače, na grčkom znači “stranac”). Teatar je projektovan da primi između 12.000 i 15.000 gledalaca, sa 40 redova mermernih sedišta razdvojenih sa deset redova stepeništa u donjem, i dvadeset i jednim redom stepeništa u gornjem delu. Na samom vrhu gledališta i danas se nalazi lučna galerija na kojoj su nekada sedele žene sa decom i ljudi najnižeg staleža. Proscenijum (scena), bila je veoma bogato dekorisana (što se i danas može videti), sa 40 stubova i nišama za statue – svi u mermeru (statue se nalaze u Arheološkom muzeju Antalije).

Amfiteatar je imao drvenu pozornicu podignutu oko 1,5 m iznad nivoa zemlje, sa dekorativnom drvenom kutijom koja je služila za pojačavanje zvuka. Na pozornici je postojalo nekoliko "kapija" koja su glumci koristili prema potrebi i scenariju. Kasnije, kada je teatar promenio namenu, u arenu za gladijatorske borbe kroz mala vrata u donjem delu (ispred platoa - orkestre) na scenu su puštane divlje zveri sa kojima su gladijatori odmeravali snagu.

INFO: 48 km istočno od Antalije ili 94 km zapadno od Alanje, u blizini Serika / 9 - 19.30 h / oko 8 evra

U okolini ...

Ako u Aspendos stižete sa juga, iz pravca glavnog autoputa Antalija - Alanja, pre nego što dođete do amfiteatra sa desne strane na rečici Kopručaj (Köprüçay, antički Evrimedon) videćete stari seldžučki most sagrađen u XIII veku. Posle njega, a neposredno pre dolaska do amfiteatra, sa leve strane nalaze se ostaci rimskih termi i gimnaziona iz III veka naše ere (iza njih, raspoznaju se delovi agore, stadiona i rimske nekropole - groblja).

Iako ćete ga verovatno primetiti u poseti amfiteatru, u daljini, oko kilometar u kopnu možete prići ostacima velikog rimskog akvadukta. Deo koji se i danas može videti, u njivi i između seoskih kuća dug je oko 880 metara i konstruisan je oko 100. godine naše ere.

KÖPRÜLÜ ÇAYI
Splavarenje rečicom Koprolu

Osim splavarenja na reci Dalaman (kod jezera Kojdžegiz, u blizini Dalijana), rafting u Nacionalnom parku “Kanjon (starog) mosta” (Köprülü Kanyon Milli Parkı) u blizini Antalije, spada u turistički najposećenija mesta za splavarenja južne Turske.

Ako u ove predele dolazite tokom letnjeg perioda, splavarenje rečicom Koprulu čaj, koja jednim svojim delom teče kanjonom, predstavlja prijatno osveženje u odnosu na vrelinu kraj mediteranske obale. Kanjon, ali i reka dobili su naziv po jednom od dva stara, kamena mosta koji spaja dve obale kanjona (u antičko vreme reka se zvala Eurimedon).

Početak raftinga nalazi se na nadmorskoj visini od oko 1000 m, 43 km severno od autoputa Antalija – Alanja. Na ovom mestu možete se odmoriti u senci ribljih restorana koji služe svežu pastrmku, ili odmah krenuti u avanturu gumenim čamcima.

Dužina kanjona na rečici Koprulu iznosi oko 14 km, kroz uzani kanjon dubine oko 100 m. Ako niste raspoloženi za splavarenje, možete se prošetati uzbrdo do prvog, kamenog rimskog mosta (Roma Oluk Köprüsü), po kojem su kanjon i reka dobili ime, ili još kilometar dalje, do sledećeg (takođe rimskog).

Ako nastavite drumom dalje, oko 15 km severno, u blizini sela Altınkaya (Zerk) naići ćete na arheološke ostatke antičkog mesta Selge. U okviru lokaliteta možete videti amfiteatar, agoru i ulicu iz rimskog perioda, vizantijsku baziliku, a nešto dalje i ostatke hramova boga Zevsa i boginje Artemide.

SPLAVARENJE INFO: Ako volite splavarenje, ali se ne smatrate profesionalcem, rafting ćete započeti kod rimskog mosta Oluk. Odatle ćete proći nekoliko slapova i jedno vreme ploviti rekom dok 10 km dalje ne ugledate betonski most, gde se za amatere splavarenje završava. Profesionalci mogu nastaviti splavarenje dalje kroz prvi kanjon (oko 3 km), dok u drugom kanjonu ima dosta rečnih stena, pa se na ovom mestu splavarenje ne preporučuje. Splavarenje kanjonom Koprulu spada u jeftinije (oko 15 do 30 evra po osobi) i odvija se između aprila i oktobra.

PERGE

Nakon Efesa (u blizini Kušadasija) i Pergamona (u blizini Izmira), arheološko nalazište Perge spada u jedno od najvećih i svakako jedno od nekoliko najbolje očuvanih antičkih lokaliteta u Turskoj. Iako je naselje na ovom mestu postojalo još za vreme vladavine Hetita, svoj procvat duguje zahvaljujući osvajanjima Aleksandra Velikog (333. godine pre naše ere) i činjenici da je čuveni vojskovođa izabrao Perge za svoju osvajačku bazu u ovom delu Mediterana.

Posle propasti Aleksandrovog carstva, Perge je postao deo Seleukidskog carstva (područja vladavine jednog od generala - naslednika Aleksandra Velikog), potom su ga osvojili Rimljani i na kraju Vizantijci, kada je izgubio na značaju.

Ukoliko u Perge dolazite iz smera autoputa Alanja - Antalija, pre nego što stignete do centralnog dela lokaliteta sa leve strane videćete ostatke velikog amfiteatra sa 13.000 sedišta, a malo dalje sa desne strane i ostatke ovalnog antičkog stadiona, koji je mogao da primi 12.000 gledalaca. Obe građevine datiraju iz II veka naše ere.

Kada drum koji vodi ka ulazu u arheološko nalazište zaobiđe stadion i skrene na desno, naći ćete se na parkingu, ispred zvaničnog ulaza u lokalitet. Velika kamena kapija ispred vas, predstavlja ulaz u rimski Perge iz II veka naše ere. Nešto dalje, ostaci dve kružne kule deo su pređašnjeg, helenističkog ulaza u grad, iz III veka pre naše ere (za vreme Aleksandra Velikog). Jedna od najčuvenijih fotografija Pergea jeste snimak helenističkih kula u pozadini, slikanih kroz rimsku kapiju.

Unutar nalazišta možete videti ostatke monumentalne česme, velikog Južnog javnog kupatila (iz perioda imperatora Septimija Severa, II vek) sa prepoznatljivim, podzemnim nivoom naslaganih cigli koje su bile delovi podzemnog sistema grejanja vode u termama (hipokaust). Tu je i Agora sa kolonadom stubova, podnim mozaicima i ostacima prodavnica, kao i mali kružni hram posvećen bogu Hermesu. Na kraju, možete prošetati 300 m dugom, mermerom popločanom, jednom od dve glavne ulice rimskog grada, sa kolonadama i stepeništem na čijem se pločniku i danas vide urezi od antičkih dvokolica. Nešto dalje naići ćete na gimnazijum (palaestra), a popevši se uz brdo, videćete gornji deo grada - akropolis, u ruševinama.

Veliki broj frizova, statua, sarkofaga i ostalih predmeta pronađenih na tlu nalazišta Perge, danas možete videti u Arheološkom muzeju Antalije. Ako želite da pođete putevima Svetog Pavla, jednog od najupornijih i najistaknutijih hrišćanskih svetaca, hodočašće ka centralnoj Anadoliji počinje upravo na ovom mestu. Interesantno je da rimski put kojim je nekada pohodio Sveti Pavle iz Tarsusa, u nekim delovima još uvek postoji.

INFO: Nadomak Antalije, u smeru ka Alanji (ka istoku), nakon 12 km skrenite levo u smeru planina Taurus odakle se putuje još oko 5 km (postoji dobro obeležen putokaz) / 9 - 19.30 h / oko 8 evra

KURŞUNLU ŞELALESİ

Kuršunlu vodopadi

Turska je prepuna vodopada. Ponekad se čini da je osim reči gölü (jezero), jedna od najčešćih reči koje se u jeziku koriste kako bi objasnile krajolik, simpatična, zvučna (meni omiljena) turska reč - „šelalesi“, tj. vodopad. Među mnogim vodopadima Turske, Kuršunlu šelalesi nisu ni najveći, niti najpoznatiji, ali svakako spadaju u neke od najlepših.

Smešteni na delu toka reke Aksu, koja se sa planina Taurus (Toros Dağları) spušta južno, ka Mediteranu, Kuršunlu vodopadi smešteni su u prelepoj, gustoj šumi u sred ne naročito izdašne prirode koja okružuje zaleđe Antalije. Kada na istoku Antalije skrenete sa glavnog puta levo, ka planinama, nakon 7 km ući ćete u borov šumarak gde će vam mnogobrojni posetioci, mesta za piknik, parking i drveni natpis skrenuti pažnju da ste u parku prirode zaštićenom od strane Turskog ministarstva šumarstva.

Do samih vodopada doći ćete kada se stazom, a zatim stepeništem spustite pedesetak metara niže (huk vodopada čuje se već na polovini spusta stepeništem). Prelepi „olovni vodopadi“ ("kuršun" - tur. "olovo"), možda su dobili naziv po gotovo metalno plavoj boji vode koja pada sa vrha i uliva se u kristalno čisto, tirkizno jezero, a zatim nastavlja svoj put dalje ka moru. U jezeru se nalazi ribnjak po kojem plove patke i druge pernate zverke.

INFO: Oko 10 km istočno od Antalije, a zatim još oko 7 km sporednim putem ka severu. Od centra Antalije, ka vodopadima voze i lokalni autobusi: 230 i 231, kao i minibus br. 79 (proverite red vožnje, jer se pre početka sezone često menja) / 9 - 18 h / oko 2 evra